یکی از اصلی‌ترین مباحث مطرح‌شده در بحث غیبت امام عصر(ع)، علت یا علل غیبت ایشان است.
علل مختلفی برای این امر بیان شده است، از جمله ترس از جان ایشان و امتحان خلق و… . شیخ طوسی بر آن است که از جمله عللی که یقیناً موجب غیبت امام عصر(ع) شده، ترس ایشان برای حفظ جانشان بوده است.
برخی از منتقدان بر این سخن اشکال کرده‌اند که مطابق بیان ایشان چرا خداوند از امام مورد عنایت خویش در مقابل آزار رساندن دشمنان محافظت نکرد تا او ناگزیر به غیبت نباشد.
این منتقدان پیامبران الهی را در این باب مثال می‌زنند.
خداوند متعال پیامبران را مبعوث فرمود و پیش از آنکه ایشان رسالت خود را به انجام برسانند، آسیب‌های دشمنانشان را از ایشان دور داشت.
چگونه است که چنین دفاعی را از امام خویش نمی‌کند و او ناگزیر به غیبت می‌شود؟
شیخ طوسی در پاسخ این اشکال توضیح می‌دهد که منع خداوند دو گونه است:
در گونه‌ای از آن، منع منافاتی با تکلیف ندارد و مکلف، مجبور به ترک گناه نمی‌شود؛
در گونه‌ای دیگر، مکلف به ترک گناه اجبار می‌شود.
خداوند گونه نخست از منع را در حق خلق انجام داده است، به این صورت که با نهی از ظلم به ایشان، مردم را از آزار حضرت منع فرموده و نسبت به فرمان‌بری و تواضع نسبت به ایشان و نیز پذیرش امر و نهی آن بزرگوار تشویق و تحریض نموده است.
شیخ همچنین غیبت امام را از این سنخ محافظت می‌داند و بر این باور است که
اگر خداوند همواره از طرق نامتعارف به محافظت از پیامبر و امام می‌پردازد، ممکن است در دین مفسده‌ای به وجود آید.
غیبت نیز گونه‌ای از محافظت الهی است که حتی در باب پیامبران نیز صورت پذیرفته است.
وی در توضیح این امر، پنهان شدن پیامبر(ص) را در غار ثور و نیز حضور ایشان در شعب ابی‌طالب را مثال می‌زند.
اما در باب گونه دوم باید گفت که چنین منعی منافی اختیار و تکلیف است و
جز در مورد ابلاغ رسالت و یا در موارد خاص بر مقام امامت صورت نمی‌پذیرد.[۱]
شیخ طوسی علاوه بر بررسی علت غیبت امام(ع) از انظار عموم خلق، به بحث پیرامون علت غیبت ایشان از شیعیان و دوستدارانشان نیز می‌پردازد.
وی در این زمینه برخی از اقوال را مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد.
برخی از علما گفته‌اند که غیبت ایشان از برخی دوستدارانشان از ترس شایع شدن اخبار دیدار با امام(ع) و آزار‌رسانی دشمنان به ایشان است.
شیخ این نظر را نمی‌پسندد و آن را وجهی ضعیف می‌داند، از آن روی که عقلای شیعه ضرر این شیوع اخبار را
برای خود و امام(ع) می‌دانند، بنابراین چگونه همه را به اجتماع امام و زیارت ایشان دعوت می‌کنند؟[۲]
شیخ طوسی با پاسخگویی به بسیاری از شبهاتی که در باب امام زمان وجود دارد، از اعتقاد شیعیان در مورد امام زمان دفاع کرد. پاسخ‌هایی که شیخ برگزید، تا قرن‌ها مورد استناد فقهای شیعه قرار گرفته است.
شاید هم شبهاتی که در مورد امام زمان(عج) بیان می‌شود هنوز همان سؤالات سابق باشد.
[۱] .الغیبه، ص ۸۵
[۲] . الغیبه، ص ۹۷
ثبت دیدگاه