تبيين ابعاد گستره علم امام به راحتی قابل حل نیست
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصفر جبرئیلی، عضو هیأت علمی گروه کلام پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در این نشست، اظهار داشت: علم امام از مسائل بسیار مهمی است که به راحتی قابل حل شدن نیست. علم امام در تاریخ کلام امامیه همواره مطرح بوده است و کمتر کتابی در تاریخ تشیع می توان یافت که درباره علم امام مباحثی مطرح نکرده باشند.
دکتر جبرئیلی اضافه کرد: گستره علم امام با گذر زمان دچار تحول شده است اما از همان ابتدای تاریخ کلام امامیه این اختلاف وجود داشته که آیا علم محدود است یا نامحدود.
عضو هیأت علمی گروه کلام پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار داشت: از زمان شیخ طوسی، شیخ مفید، شیخ مرتضی، نوبختیان تا سده های اخیر همیشه در گستره علم امام و حد و ثغور آن اختلاف وجود داشته است.
وی حوزه های اصلی علم امام را مورد توجه قرار داد و عنوان کرد: قطعا علم امام در سه بخش اصلی علم به دانش ها، حوادث و فنون است.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصفر جبرئیلی یادآور شد: علم به دانش ها یکی از ابعاد علم امام است که تمام افراد حتی افراد به اصطلاح التقاطی نیز به آن باور دارند.
آموزه علم امام، پردامنه در حديث اما مهجور در علم كلام
سخنران بعدي اين نشست حجت الاسلام و المسلمین سبحانی بود. ايشان در ابتداي سخنان خود اظهار داشت: مبحث علم امام از مباحث پیچیده، دقیق و دارای ابعاد مختلف است و مهمترین مقوله در بحث امامت پژوهی و امامت شناسی نیز مساله علم امام است.
مديرعامل بنياد فرهنگي امامت یادآور شد: پیچیدگی علم امام از آن جهت است که علم امام با ابعاد مختلف حیات انسان گره خورده است و از طرف دیگر اندیشه های مختلف عقلی، عرفانی، کلامی، فقهی و غیره هم در تفسیر علم امام دخالت های زیادی کرده اند و هرکدام بسته به چهارچوب فکری و ذهنی خود گستره علم امام را معنا و تفسیر کرده اند.
ايشان ابراز کرد: عناصر فکری خارج از اندیشه ناب کتاب و سنت در تفسیر علم امام در طول تاریخ دخیل بودند و در عصر جدید نیز برخی اندیشه های التقاطی و مدرن با مطرح کردن برخی امور در صدد ایراد و اشکال به گستره علم امام بوده اند.
مدير موسسه معارف اهل بيت عليهم السلام گفت: بی تردید بسیاری از گره های مباحث مربوط به گستره علم امام توسط حضرت ولی عصر(عجل الله تعالي فرجه الشريف) گشوده خواهد شد اما این به آن معنا نیست که اختلاف نظر اندیشمندان شیعی ریشه در مسائل کلان علم امام دارد.
دکتر سبحانی اظهار داشت: اگر از ۲۰۰ سال اخیر چشم پوشی کنیم، در سده های قبل از آن حجم مباحث اجتهادی در مبحث علم امام بسیار ناچیز و اندک بوده است و فقهای گذشته ورود زیادی به این مقوله نداشته اند.
استاد عالي حوزه علمیه قم اضافه کرد: ۹۰ درصد از مباحث مربوط به علم امام از مسائل تعبدی است و حدود ۱۰ درصد از آنها را می توان با دسته بندی های عقلی اثبات کرد. بنابراین چون عقل قدرت و قابلیت ورود و اثبات این مسائل را ندارد باید به وحی و آموزه های وحیانی در باب علم امام نظر کنیم.
دبير انجمن كلام حوزه ابراز داشت: در طول هزار سال مساله علم امام در حاشیه مباحث مربوط به امام شناسی بوده و گذشتگان در باب امامت پژوهی بیشترین توجه را به مساله عصمت و نص در انتخاب امام مبذول داشته اند به گونه ای که علم امام چنان در مهجوریت قرار گرفت که در ذیل مقوله افضلیت امام گنجانده شده است.
موسس موسسه البیان للتواصل و التاصیل یادآور شد: طرح امامت بر محوریت عصمت در تاریخ علم کلام اولین بار توسط حشام بن حکم مطرح شده است که البته برپایه روایات و آیات الهی است.
مدیرعامل بنیاد فرهنگی امامت اضافه کرد: واقعیت این است که متکلمان شیعی در طول تاریخ شیعه از کنار مساله علم امام به خاطر برخی درگیری های موجود با جریانهای مخالف با تساهل عبور کرده اند و صرفا به بیان کلیات و اصول آن بسنده کرده اند.
حجت الاسلام و المسلمین سبحانی خاطرنشان کرد: مرحوم شیخ مفید علم امام را در ذیل فضائل امامت تقسیم بندی می کند که جزء صفات ثانویه است و اصولا در برابر دانش کلامی اهل سنت نیازی نبود تا در آن دوران متکلمان ورود بیشتری به این مباحث داشته باشند.
ايشان با اشاره به مبحث علم امام در آثار برخی از متکلمان شیعی گفت: از ۱۳۰ باب کتاب الحجه اصول کافی ۹۳ باب آن در موضوع علم امام است. در کتاب الحجه کافی به قدری مباحث مربوط به علم امام برجسته است که سایر مطالب کم رنگ شده است و این مساله از اهمیت مقوله علم امام حکایت دارد.
دکتر سبحانی بیان داشت: کتاب بصائر الدرجات ابن فروخ صفار قمی نیز از آثاری است که نویسنده آن تلاش کرده تا نظام اعتقادی شیعه را به صورت کاملا متقن در آن بگنجاند و این قبیل کتاب ها همان نیازی است که امروز باید اندیشمندان و پژوهشگران به دنبال خلق آن باشند.
رییس انجمن کلام حوزه علمیه افزود: در نظام کلامی ما علم امام در باب شرایط الامام آمده است در حالی که در روایات ائمه معصومین(عليهم السلام) علم کلام جزء صفات ذاتی و علمای ابرار و صاحب علوم خاص ذکر شده است.
وی یادآور شد: عصمت در نظام معارف اهل بیت(عليهم السلام) به عنوان یکی از ارکان مهم امامت، ضامن علم صحیح است اما در طول تاریخ تشیع به اندازه عصمت در باب علم بحث نشده است در حالی که علم امام از اهمیت ویژه تری برخودار است و عصمت نیز به نوبه خود ضامن این علم ناب است.
موسس موسسه البیان للتواصل و التاصیل خاطرنشان کرد: بسیاری از زوایای پنهان مباحث مربوط به علم امام به مراجعه به آثار روایی شیعی روشن می شود و در کارهای جدید پژوهشی در دست تدوین بسیاری از مقولات و ابعاد علم امام توسط اساتید حوزوی در حال تالیف است.
گفتنی است در بخش پایانی این نشست از چهار کتاب جدید بنیاد فرهنگی امامت با عناوین ازیاد علم امام از دیدگاه کتاب و سنت نوشته یارمحمدیان، علم امام؛ منابع، قلمرو و ویژگی ها به قلم سید علی هاشمی عادل، علم امام در باور شیعیان نخستین نوشته سیدعبدالحمید ابطحی و علم امام و شئون امامت به قلم سید محمود جزائری رونمایی شد.
حجت الاسلام والمسلمین سید علی هاشمی عادل نویسنده کتاب علم امام، منابع و قلمرو و ویژگی ها نیز در بخشی از این نشست توضیحات اجمالی نسبت به چهار اثر جدید بنیاد فرهنگی امامت ارائه نموده و گزارش کوتاهی از محتوای این آثار بیان کرد.
ثبت دیدگاه