اعتقاد به جبر از مهمترین چالشهای کلامی است که در نیمه دوم سدۀ اول هجری از سوی معاویه در اسلام پایهگذاری شد و خلفای اموی در جهت ترویج آن کوشیدند. در برابر، مکتب تشیع از مخالفان سرسخت جبرگرایی بوده و به رهبری امامان اهلبیت(ع) همواره با این اعتقاد باطل جنگیده است؛
در این میان امام حسن عسکری (ع) نیز برای نیل به مقاصد خویش شاگردانی تربیت کردند، که از آن میان تعداد زیادی ایرانی تبار بودند و در انتقال اندیشه ها و عقاید و اهداف امامان شیعه در جامعه اسلامی به ویژه در ایران نقش فراوانی داشته اند.
برخی از مسائل مربوط به این نفوس مقدس، با دیگر انسانها متفاوت است. از اینرو، اگر شیوه دستیابی این افراد به مقامات و درجات والا، همچون امامت، عصمت و علوم آسمانی متفاوت از دیگر مخلوقات باشد، جای تعجب ندارد. با این همه، برخی متون دینی از نوعی امتحان شدن این انوار مقدس قبل از آفرینش مادی آنان خبر میدهند.
جایگاه، ابعاد و نقش رهبری خاندان پیامبر، بهویژه امامان شیعه، از جمله مباحثی است که همواره در جامعه اسلامی و خصوصا در میان شیعیان از آن بحث میشده و کشمکشهای فکری و اعتقادی، و سیاسی مختلفی را به دنبال داشته است.