پرسش:
آیا گریه و عزاداری جایز است؟
یکی از اشکالهایی که وهابیها بر مسلمانان می کنند، برگزاری مراسم عزاداری مخصوصا برای امام حسین (علیه السلام) است. این اشکال را ابن تیمیه مطرح کرده و پیروان فکری او نیز به پیروی وی بازگو کرده اند.(منهاج السنة ، ج۴ ، ص۵۳۰؛ مجموع الفتاوی بن عثیمین، بن عثیمین، ج۱۷، ص۳۸۸٫) محمد بن عبدالوهاب مؤسس فرقه وهابیت در ابن باره می گوید:
یکی از کارهای زشت و قبیح شیعیان این است که روز شهادت امام حسین (علیه السلام) را روز ماتم قرار میدهند. (رساله فی الرد علی الرافضه، محمد بن عبد الوهاب، ج ۱، ص۴۶٫)
شاید بتوان مهمترین استناد محمد بن عبدالوهاب و طرفداران وی را در عدم مشروعیت عزاداری به این روایت دانست: إنّ الميّت يعذَّب ببكاء أهله؛( صحیح مسلم، مسلم نیشابوری، ج۲، ص۶۳۸٫) میت با گریه خانواده اش عذاب می شود. این روایت قسمتی از یک روایت است که خلیفه دوم از گریه بر اموات نهی کرده است که برای کامل آن در قسمت پاسخ ذکر می شود.
پاسخ
الف) گریههای پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) در فراق عزیزانش
گریه و عزاداری بر میت در روایات زیادی نقل شده است و در سیره پیامبر نیز بوده است:
۱٫گریه های پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در فراق پسرشان ابراهیم
پیامبر در فراق فرزندشان ابراهیم فرمودند:
«ای ابراهیم، کاری از ما برای تو ساخته نیست، تقدیر الهی برگشت پذیر نیست، چشم پدرت در مرگ تو گریان و دلش محزون و غمگین است، ولی هرگز سخنی که مایه خشم خداست، بر زبان جاری نمیسازد، اگر وعده صادق و حتمی خدا نبود که ما نیز به دنبال تو خواهیم آمد، در فراقت بیش از این گریه میکردم و محزون میشدم.» [۱]
- ۲٫ گریه های پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در فراق پسرشان طاهر
«إنّ العين تذرف، وإنّ الدمع يغلب والقلب يحزن، ولا نعصي اللّه عزّ وجلّ».[۲] چشم گریان است، اشک سرازیر است و قلب محزون است ولی عصیان خدا نمی کنیم.
- ۳٫ در جریان شهادت حضرت حمزه نه تنها پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از گریه های صفیه، همسر حمزه نهی نکردند بلکه خود ایشان و دخترشان حضرت فاطمه (سلام الله علیها) نیز گریه کردند[۳]
- ۴٫ بعد از بازگشت پیامبر از جنگ احد، پیامبر دیدند در شهر مدینه هر زنی بر شهداء خودش گریه می کند و کسی بر حضرت حمزه گریه نمی کند. ایشان نه تنها نهی نکردند بلکه فرمودند: کسی بر حمزه گریه نمی کند. که زنان جمع شدند و بر حمزه گریه کردند[۴]
- ۵٫ وهذا هو (صلى الله عليه وآله وسلم) زار قبر أُمّه وبكى عليها وأبكى من حوله؛[۵] پیامبر قبر مادرش را زیارت کرد و بر مادرش گریه کرد و کسانی که اطراف پیامبر بودند نیز به گریه افتادند.
- ۶٫ پیامبر زمانی که بر فراق یکی از عزیزانشان گریه می کردند، برخی این گریه ها را منافی آموزه های قبلی پیامبر دانستند ولی پیامبر فرمودند این اشکها از روی رحمت است که در وجود هر انسانی می باشد و خدا بر کسانی که رحم داشته باشند رحم می کند[۶]
ب) جواب به روایت «إنّ الميّت يعذَّب ببكاء أهله»
اولا: از خود خلیفه دوم روایاتی نقل شده که کاملا مخالف این روایتش است. مانند اینکه او خود گریه بر خالد بن ولید را اجازه داده[۷] و یا اینکه خودش در سوگ برادرش زید گریه کرد[۸]
ثانیاً: عایشه همسر پیامبر این روایت را اشتباه می داند که راوی، آن را به درستی نقل نکرده است. در صحیح مسلم این گونه آمده است:
ذُكِرَ عِنْدَ عَائِشَةَ قَوْلُ ابْنِ عُمَرَ: الْمَيِّتُ يُعَذَّبُ بِبُكَاءِ أَهْلِهِ عَلَيْهِ، فَقَالَتْ: رَحِمَ اللهُ أَبَا عَبْدِ الرَّحْمَنِ، سَمِعَ شَيْئًا فَلَمْ يَحْفَظْهُ، إِنَّمَا مَرَّتْ عَلَى رَسُولِ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ جَنَازَةُ يَهُودِيٍّ، وَهُمْ يَبْكُونَ عَلَيْهِ، فَقَالَ: «أَنْتُمْ تَبْكُونَ، وَإِنَّهُ لَيُعَذَّبُ»؛[۹] نزد عایشه گفته ابن عمر نقل شد که میت به گریه اهلش بر او عذاب می شود. او گفت: خدا اباعبدالرحمن را رحمت کند، چیزی را شنیده است ولی آن را دقیق حفظ نکرده است. اصل حدیث این بوده که جنازه یهودی از کنار پیامبر عبور می دادند و تشییع کنندگان یهودی گریه می کردند. پیامبر فرمودند: شما گریه می کنید در حالیکه او عذاب می شود.
همين روايت در مسند ابی داود نیز آمده است و پیامبر در آخر روایت این آیه را تلاوت کردند: وَلا تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى؛[۱۰] گناه کسی بر دوش دیگری نیست.
همچنین زمانی که پیامبر در سوگ فرزندشان ابراهیم گریه می کردند یکی از صحابه از ایشان پرسیدند که شما از گریه نهی کرده اید و ایشان فرمودند منظور من ناله ها و فریادهای بلند و گریبان چاک دادن و امثال این موارد نهی کرده ام[۱۱]
در صحیح بخاری نیز اشتباه بودن این روایت توسط عایشه نقل شده است:
« واللَّه ما حدث رسول اللَّه، ليعذب.. و لكن رسول اللَّه صلي الله عليه و آله و سلم قال: ان اللَّه ليزيد الكافر ببكاء اهله عليه؛ سوگند به خدا كه هرگز پيامبر چنين سخني را بر لب نياورده است، بلكه عمر چنين بيان داشت:
خداوند عذاب كافر را با گريه بستگانش افزون مي كند[۱۲]
پینوشتها:
۱-البدر المنير، ابن الملقن شافعی مصری، ج۵، ص۳۶۰٫
۲-مجمع الزوائد، هیثمی، ج۳، ص۱۸٫
۳-إمتاع الأسماع بما للنبي من الأحوال والأموال والحفدة والمتاع، مقريزي ۱۵۴٫
۴-مجمع الزوائد، هیثمی، ج۶، ص۱۲۰٫
۵-مسند احمد، احمد بن حنبل، ج۱۵، ص۴۳۰؛ سنن نسائی، نسائی، ج۴، ص۹۰٫
۶-سنن ابی داود، ابی داود، ج۳، ص۱۹۳؛ سنن ابن ماجه، ابن ماجه، ج۱، ص۵۰۶٫
۷-العقد الفرید، ابن عبد ربه، ج۳، ص۱۹۲٫
۸-العقد الفرید، ابن عبد ربه، ج۳، ص۱۹۱٫
۹-صحیح مسلم، مسلم نیشابوری، ج۲، ص۶۴۲٫
۱۰-فاطر، ۱۸٫
۱۱- السیره الحلبیه، علی بن ابراهیم حلبی، ج۳، ص۴۳۴٫
۱۲-صحیح بخاری، ج۲، ص۷۹٫
ثبت دیدگاه