مقاومت امام حسین(علیه السلام) در بیعت نکردن با یزید منجر به جنگ نابرابری بین آن دو شد. در این میان درباره چرایی بیعت نکردن امام حسین(علیه السلام) با یزید، شخصیت فرزند معاویه، ویژگی شیعیان کوفه و سرنوشت الهی بیشتر مطرح شده است. مسئله اصلی پژهش این است که اگر بیعت نکردن امام حسین(علیه السلام) با یزید با روش تاریخی بررسی شود چه عواملی در این تصمیم امام(علیه السلام) از اهمیت بیشتری برخوردارند؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که در منابع اولیه امید بستن امام(علیه السلام) به کوفیان و یا تن دادن به سرنوشتی محتوم تأثیر چندانی در عدم بیعت نداشته است. شخصیت یزید نیز تنها بخشی از علل عدم بیعت می تواند باشد.
ممکن است این سخن جناب ازغدی، به جهت بعید دانستن انجام چنین جنایاتی از صحابه باشد. در پاسخ باید گفت اقدامات صحابههایی همتراز شیخین نیز در جنایاتی شبیه به ماجرای کربلا، ثبت شده است...
کتاب «مقتل مفید» با عنوان فرعی «سوگنامه سالار شهیدان به روایت شیخ مفید»، بخشی از متن کتاب ارزشمند ارشاد شیخ مفید است به اعتبار مولف آن، از مقاتل قابل اتکایی است که تا کنون به نگارش درآمده است.
کتاب نقد ادله خلافت در دو بخش تدوین شده است. بخش اول: آیات مورد استناد اهل سنت برای اثبات خلافت خلفا، عناوین دیگر این بخش عبارت است از: آیه أتقی، آیه استخفاف، آیه غار، آیه ارتداد، آیه اولوالفضل، آیه مخلفین، آیه اشداء علی الکفار، آیه سابقین و در انتهای این بخش آیه صراط مستقیم آورده شده است. بخش دوم: روایات مورد استناد اهل سنت برای اثبات مشروعیت خلافت خلفا، عناوین دیگر این بخش عبارت است از: حدیث اقتدا، حدیث مواسات، حدیث تبعیت از سنت خلفا، حدیث افضلیت ابوبکر، حدیث خیر الأمه، حدیث خلّت و دوستی، حدیث برتری ابوبکر و عمر از زبان حضرت علی(ع)، حدیث سالخورده بهشت و در انتهای این بخش حدیث صلاة أبی بکر آورده شده است.
نسخههای خطی کتاب سلیم که در ترجمه کتاب معرفی شده، نسخههایی است که یا در کتابهای علمای گذشته به آنها اشاره شده و صاحبان آنها از وجود آنها خبر دادهاند و یا هم اکنون در کتابخانهها موجود است و در فهرستهای آنها ذکر شده یا در نسخههای خطی دیگر از وجود آنها خبر داده شده است. مجموع این نسخ به بیش از ۶۰ نسخه میرسد. از اولین چاپ متن عربی کتاب بیش از پنجاه سال گذشته، و منتخب کتاب سلیم قبل از چاپ اصل آن به طبع رسیده است. ترجمه کتاب به زبان اردو بیش از بیست سال قبل، و ترجمه فارسی آن ۱۵ سال قبل برای اوّلین بار چاپ شده است.
این مقاله، فلسفۀ صلح امام حسن(ع) با معاویه را با توجه به منابع سنی و شیعه، تا قرن هفتم مورد پژوهش قرار داده و پس از تحلیلِ انتقادی مستنداتِ روایی و تاریخی این منابع، به این نتیجه دست یافته که نوعِ نگاهِ مورخان و محدثان سنی و شیعه، در بیان و تحلیل فلسفۀ این صلح، متفاوت است.
امام باقر علیه السلام در مورد شام می فرماید: «شام؛ چه سرزمین خوبی، اما چه اهالی پستی!»در تفسیر امام حسن عسکری علیه السلام نیز آمده است: «وقتی خبر سرپیچی معاویه، به امیرالمؤمنین علیه السلام رسید و گفتند که صد هزار نفر با او هستند، حضرت پرسید: از کدام طایفه اند؟ گفتند: اهل شام اند. فرمود: نگویید اهل شام، بلکه بگویید اهل شوم. »این روایت از امام صادق علیه السلام نیز روایت شده است؛
در برخی متون شیعه و نیز نگرشی که نسبت به کوفه وجود دارد، برخورد دوگانه ای به چشم می خورد: یک نگرش مثبت نسبت به کوفه وجود دارد و آن به پشتوانه مرکزیت علمی و فقهی این شهر و نیز مرکزیت خلافت امیر المؤمنین علیه السلام و همچنین جایگاه ویژه ای است که در بلاد اسلامی دارد؛ اما از سوی دیگر، نگرش منفی نیز نسبت به آن در بعد عمومی و مردم شناسی دارد که این نگرش عمدتا پس از واقعه عاشورا و سکوت برخی خواص در قبال این واقعه تقویت شد و در اذهان و افهام چهره ای منفی از آن برجای گذاشت که هر دو نگرش جای تأمل وبررسی دارد و هر کدام در جای خود دارای وجهی می باشد.
شاید بیشترین نقدها و شبهه افکنی های خاورشناسان درباره امامان شیعه: متوجه امام حسن مجتبی(ع) باشد. رویدادهای پر تنش دوران کوتاه خلافت امام(ع) که به صلح با معاویه انجامید و نیز حوادث پس از صلح، زمینه ساز بروز پرسش هایی فراوان در بین خاورشناسان شده است.
آنچه در این مقاله آمده است، خلاصهای است از تاریخ دوران پرالتهاب زمان امام حسن (ع) تا زمامداری یزید.