دیدگاه مستشرقان به مسئله جانشینی امام یازدهم شیعیان را میتوان به سه رویکرد تقسیم کرد. برخی از آنان معتقدند که امام حسن عسکری(علیه السلام) فرزندی نداشته است و به همین خاطر معتقدند که ایشان جانشینی ندارد. عمده تکیه این رویکرد بر مدار شبهه عقیم بودن امام یازدهم برمیگردد. رویکرد دوم به جانشینی جعفربن علی معروف به جعفر کذاب اشاره دارد. رویکرد سوم اما به بحثی پردامنه در اندیشه سیاسی شیعه میپردازد که بسیار مورد توجه خاورشناسان واقع شده است. این رویکرد به اصل مسئله مهدویت میپردازد و عمدتاً نگاهی انتقادی و نادرست به آن دارد. این رویکرد، مهدویت به عنوان اصل جانشینی امام یازدهم را دارای ریشه اسطورهای و سیاسی دانسته و منشعب از سایر ادیان میداند.
«مكتب سامراء» نامي است كه بر شيوه علمي جمعي از فقها و محدثان اماميه در قرن سيزدهم و چهاردهم اطلاق ميشود. اين شيوه علمي كه با هجرت ميرزا محمد حسن شيرازي، از نجف به سامراء شكل گرفت در كنار ويژگيهاي فقهي و اصولي، در زمينه باورداشت اصل امامت و مهدويت، ويژگيهاي خاص خود را دارد.