«أللُّهوف عَلى قَتْلَى الطُّفوف یا ألمَلْهوف عَلی قَتْلَی الطُّفوف» مشهور به لُهوف، کتابی در بیان مصائب واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع) نوشتۀ سید بن طاووس (متوفای ۶۶۴ق). است
این کتاب از مقتل‌نگاری‌های مشهور شیعه است. نویسنده، کتاب را برای مسافران عتبات و زائران امام حسین(ع) و به صورت مختصر نوشته و به همین سبب، سلسله اسناد روایات را حذف و تنها آخرین راوی یا منبع روایت را ذکر کرده است.
سید بن طاووس
سید رضی الدین، علی بن موسی بن جعفر بن طاووس مشهور به سید بن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ق)،[۱] حدود ۵۰ اثر دارد و نویسنده کتاب‌هایی چون المهمات و التتمات، کشف المحجة لثمرة المهجة، مصباح الزائر و جناح المسافر و مهج الدعوات و منهج العبادات است. سید بن طاووس از نوادگان امام حسن(ع) و امام سجاد(ع) و استاد بزرگانی چون علامه حلی و شیخ یوسف سدیدالدین، پدر علامه حلی است.[۲]
ابن طاووس در زمان هلاکوخان، نقابت شیعیان را بر عهده داشت.[۳] او به سبب سجایای اخلاقی بسیار، تقوا و مراقبه فراوان، حالات عرفانی و کراماتش به «جمال العارفین» معروف است.[۴]
نام کتاب
این کتاب با نام‌های مختلف آمده و تمام آن به اختلاف نسخه‌ها و خود مؤلف بازمی‌گردد، زیرا مؤلّف برای کتب خود اسامی گوناگون، یا نامی واحد را با تغییر برگزیده است. اسامی کتاب حاضر آن‌گونه که در خطی‌ها و منابع آمده به این شرح است:
اللُّهوف عَلی قَتَلی الطّفوف
المَلهوف عَلی قَتلَی الطّفوف
المَلهوف عَلی قتل الطفوف
اللُهوف فی قتلی الطفوف
المَلهوف عَلی أهل الطفوف
المَسالک فی مَقتَل الحُسَین علیه‌السّلام: بر این اساس که ابن طاووس در مقدمه‌اش می‌گوید: و آن را بر سه مسلک وضع کردم.[۵]
آقا بزرگ طهرانی در الذریعة، اللهوف علی قتلی الطفوف را مشهورتر از دیگر اسامی ذکر می‌کند.[۶]
روش تألیف
مؤلف با هدف بیان مختصرِ واقعه عاشورا، احادیث را طوری کنار هم چیده که یک جریان منسجم را تشکیل دهد و از ذکر روایات تکراری و روایات متفرق اجتناب کرده تا خواننده کتاب را بیشتر در جریان رویدادی تاریخی قرار دهد و نه نقل روایات.[۷]
محتوا
کتاب لهوف دارای عناوین زیر است:
مقدمه: شامل مطالبی در عظمت واقعه عاشورا و مقام امام حسین(ع) و ارزش گریه و عزاداری بر آن حضرت،
مسلک اول: پیرامون مسائل قبل از شروع واقعه عاشورا که از ولادت امام تا وقایع روز عاشورا را شامل می‌شود.
مسلک دوم: شامل وقایع روز عاشورا تا شهادت امام (ع)،
مسلک سوم: وقایع بعد از شهادت امام از فرستادن سرِ شهدا به کوفه شروع شده و اسارت اهل بیت تا برگشت آنان به مدینه.[۸]
ویژگی‌ها
حذف اَسناد و شکل داستانی بودن لهوف را از ضعف‌های علمی آن دانسته‌اند. نویسنده در این کتاب از نقل مطالب اغراق‌آمیز که در کتب دیگر وجود داشته، خودداری کرده است. این کتاب همچنین مطالبی دارد که پیش‌تر در مقاتل نیامده است، مانند نامه امام حسین (ع) به بنی هاشم و خبر دادن آن حضرت از شهادتش با جمله ان الله شاء ان یرانی قتیلاً؛ و برخی از گزارش‌های دیگر که گفته شده شهرت این مطالب در آن دوره به اضافه باورهای شیعی همچون علم غیب امام، سبب شده مؤلف این گزارش‌ها را تاریخی تلقی و در کتاب خود ذکر کند.[۹]
محمدهادی یوسفی غروی تاریخ‌پژوه معاصر، لهوف را همان کتاب مقتل الحسین خوارزمی دانسته که علاوه بر آن مطلب جدیدی ندارد و معتقد است که بسیاری از گزارش‌های مقتل الحسین را از کتاب الفتوح ابن اعثم گرفته است در حالی که در کتاب الفتوح اشتباه وجود دارد.[۱۰]
نسخه‌های کتاب
این کتاب به دلیل اهمیت و شیوه لطیف نگارش با استقبال نسخه‌برداران روبرو شد؛ زیرا علماء به آن نیاز داشتند. اکنون نسخه‌های زیادی از آن در کتابخانه‌های جهان دیده می‌شود، از جمله:
کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی به شماره ۶۰۶۸، رساله سوم کاتب محمّدتقی بن آقا محمّدصالح، تاریخ کتابت ۱۳۰۳ق.
همان کتابخانه ضمن مجموعه شماره ۷۵۲۰، رساله سوّم به خط طالب بن محمّد طالب مازندرانی، تاریخ کتابت ۱۱۱۹ق.
کتابخانه ملک تهران، تاریخ کتابت ۱۰۵۲ق.
کتابخانه مجلس تهران، تاریخ کتابت ۱۱۰۱ق.
کتابخانه مجلس، تاریخ کتابت قرن ۱۱ قمری.
کتابخانه امام رضا(ع)، مشهد، تاریخ تحریر ۱۰۹۱ق.
کتابخانه رضویّه، تاریخ کتابت ۱۲۰۲ق یا ۱۲۲۰ق.
کتابخانه رضویّه، تاریخ کتابت ۱۲۳۳ق.
کتابخانه رضویّه، بدون تاریخ.
کتابخانه رضویّه، بدون تاریخ.
کتابخانه رضویّه، خطّ ابوالحسن اصفهانی تاریخ کتابت ۱۱۱۷ق.
کتابخانه برلین، تاریخ کتابت ۱۰۲۰ق.[۱۱]
ترجمه
این کتاب به دلیل استقبال عمومی به آن، چندین بار ترجمه شده است.
ترجمه بدایع‌نگار با نام فیض الدموع در سال ۱۲۸۶ش.
لجة الألم فی حجة الأمم از میرزا رضاقلی شقاقی تبریزی به سال ۱۳۱۱،[۱۲]
ترجمه سید محمد صحفی با نام «زندگانى حضرت اباعبدالله» مربوط به سال ۱۳۷۵ش،
ترجمه به زبان اردو از سید محمدحسین هندی (متوفای ۱۳۵۵ق) با نام دمع ذروف.
ترجمه از احمد بن سلامة نجفی به فارسی.[۱۳]
ترجمه از سید احمد فهری با نام آهی سوزان بر مزار شهیدان.
کتاب لهوف همچنین ترجمه‌ای منظوم به فارسی دارد که توسط ضیاء الدین مهدی بن داود متخلص به ذوقی و با نام «وجيزة المصائب» منتشر شده است.
ترجمه به زبان فارسی توسط سید ابوالحسن میر ابوطالبی.[۱۴]
ترجمه‌ای به‌نام غم‌نامه کربلا از محمد محمدی اشتهاردی.
چاپ
این کتاب، بارها در تهران، صیدا، بیروت، بمبئی، نجف، قم و تبریز به چاپ رسیده است.[۱۵]
پانویس
کمونه حسینی، موارد الاتحاف، ۱۳۸۸ق، ج۱، ص۱۰۷-۱۰۸.
قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۸۹ق، ج۱، ص۳۴۱.
کلبرگ، کتابخانه ابن طاووس، ص۳۱-۳۲.
مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۰۷، ص۶۳-۶۴.
ابن طاووس، ترجمه لهوف، ۱۳۸۰ش، ص ۶۳.
تهرانی، الذریعة، ج ۲۲، ص ۲۲۳.
کتابخانه دیجیتال نور.
ابن طاووس، لهوف، ۱۳۴۸ش، فهرست کتاب.
کتابخانه دیجیتال نور.
اعتبارسنجي منابع عاشورا
ابن طاووس، ترجمه لهوف، ۱۳۸۰ش، ص ۶۳ و ۶۴.
تهرانی، الذریعة، ج ۱۸، ص ۲۹۶.
تهرانی، الذریعة، ج ۲۶، ۲۰۱.
ابن طاووس، ترجمه لهوف، ۱۳۸۰ش، ص ۶۵.
ابن طاووس، ترجمه لهوف، ۱۳۸۰ش، ص ۶۴ و ۶۵.
منابع
آقا بزرگ تهرانی، الذریعه الی تصانیف الشیعه.
سید بن طاووس، لهوف، تهران، جهان، ۱۳۴۸ش.
سید بن طاووس، (ترجمه) لهوف، ترجمه سید ابوالحسن میر ابوطالبی، قم، دلیل ما، ۱۳۸۰ش.
کتاب شناخت سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.
کمونه حسینی، عبدالرزاق، مواردالإتحاف فی نقباء الأشراف، نجف اشرف، نشر الآداب، ۱۳۸۸ق.
مجلسی، محمد باقر، کتاب الإجازات در بحار الانوار، بیروت، نشر مؤسسه وفاء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
قمی، عباس، الکنی و الألقاب، نجف أشرف، نشر حیدریه، ۱۳۸۹ق.
کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس، ترجمه علی قرایی و رسول جعفریان، قم، کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی.
سید بن طاووس، علی بن موسی، کشف المحجه یا فانوس، ترجمه اسدالله مبشری، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۶۸ش.
ویکی شیعه
ثبت دیدگاه