پرسش:
دیدگاه وهابیت نسبت به حدیث سفینه چیست؟
پاسخ
یکی از روایت های معروفی که در حق اهل بیت طاهرین (علیهم السلام) وارد شده و در بسیاری از مصادر روایی نخستین و معتبر اهل سنّت وجود دارد، حدیث سفینه است. اگر چه ممکن است الفاظ آن در منابع مختلف، با اندکی تفاوت ذکر شده باشد، اما مضمون تمام آنها یکی است و تعدد طرق آن نشان از اعتبار این حدیث در بین محدثان اهل سنّت دارد. پیامبر اکرم (ص) در این حدیث می فرمایند:
مثل أهل بیتی مثل سفینة نوح من رکبها نجی و من تخلّف عنها غرق؛۱«مثل اهل بیت من، مثل سفینه نوح است. هر کس سوار آن شود، نجات یابد و هر کس از آن جا بماند، غرق می شود»
ابن تیمیه با توجه به سلیقه شخصی و منحصر به فردی که دارد، این حدیث را از لحاظ سندی صحیح ندانسته و می نویسد:
«وأما قوله مثل أهل بیتی مثل سفینه نوح فهذا لا یعرف له إسناد لا صحیح ولا هو فی شیء من کتب الحدیث التی یعتمد علیها…»؛۲ حدیث «مثل اهل بیت من همانند سفینه نوح است» نه سند صحیحی دارد و نه در کتاب های حدیثی قابل اعتماد، ذکر شده است…»
وهابیون نیز با تقلید کردن از ابن تیمیه، سخنان وی را تکرار کرده اند.۳
از آن جایی که ابن تیمیه با اغراض شخصی خود، احادیث را قبول یا رد می کند، بزرگان علم حدیث اظهارات ابن تیمیه را در مورد حدیث قابل توجه و اتّکا ندانسته اند، چنان که ابن حجر عسقلانی در این باره می گوید:
«او در ردّیه اش بر (کتاب منهاج الکرامة نوشته) علامه حلی بسیاری از احادیث خوب را، از آنجا که به مصادر آنها دسترسی نداشته، رد کرده است؛ زیرا او به حافظه و آنچه در سینه داشت، اعتماد می کرد، ولی انسان در معرض فراموشی است و چه بسیار مواردی وجود دارد که به دلیل مبالغه وی در توهین به کلام رافضی (علامه حلی)، ابن تیمیه را به توهین به علی (ع) کشانده است»۴
زیاده روی ابن تیمیه در رد احادیث صحیح به اندازه ای است که اعتراض البانی را که از پیروان فکری اوست، در پی داشته است. او در السلسلة الصحیحة بارها این اعتراض را مطرح می کند که ما از باب نمونه، تنها به گفتار البانی در ذیل حدیث «أنت ولی کلّ مؤمن بعدی» اشاره می کنیم:
«واقعاً عجیب است که ابن تیمیه جرئت بر انکار و تکذیب این حدیث همانند حدیث گذشته در کتاب منهاج السنة کرده است… دلیل تکذیب این حدیث از سوی او را چیزی جزء شتاب و مبالغه او در رد شیعه نمی دانم»۵
برای اطلاع بیشتر از روش ابن‌تیمیه در برخورد با احادیث به مقاله «جایگاه ابن تیمیه در علم حدیث و رجال با نگاهی به کتاب منهاج السنّة» مراجعه کنید.
ابن تیمیه درحالی حدیث سفینه را از لحاظ سندی صحیح ندانسته است، که این حدیث شریف از طریق هشت تن از صحابه (امام علی بن ابی طالب (ع)، عبدالله بن زبیر، ابن عباس، ابوذر غفاری، ابوسعید خدری، انس بن مالک، سلمة بن اکوع و ابوهریره) و از میان تابعین (زین العابدین علی بن الحسین (ع)، سعید بن جبیر، حنش بن معتمر، سعید بن مسیب، عطیه بن سعد عوفی، عامر بن عبدالله بن زبیر، ایاس بن سلمة بن اکوع و رافع غلام ابوذر) نقل شده است، و علمای زیادی به نقل آن در کتب خود پرداخته اند، مانند؛
احمد بن حنبل (۲۴۱-۱۶۴) در فضائل الصحابه (ج۲، ص ۹۸۷)، ابن ابی شیبه (۲۳۵-۱۵۹) در معجم الوسط (ح۵۵۳۶(،
ابن قتیبه دینوری (۲۷۶-۲۱۳) در المعارف (ص ۵۷)، بزار (۲۹۲-۲۱۵) در المسند (ج۹، ص۲۷۵(، فاکهی (۲۷۵-۲۱۷) در اخبار مکه ( ج۳، ص۱۳۴)، طبرانی (۳۶۰-۲۶۰) در المعجم الکبیر (ج۳، ص۴۵)، ابوالشیخ اصفهانی (۳۶۹-۲۷۴) در أمثال الحدیث (ج۱، ص۱۳۴(، دارقطنی (۳۸۵-۳۰۶) در المؤتلف و المختلف ( ج۳، ص۱۷۵)، فخرالدین رازی (۶۰۶-۵۴۴) در مفاتیح الغیب و تفسیر الکبیر (ذیل آیات ۲۰-۲۶ سوره شوری(، ابن اثیر جزری (۶۰۶-۵۴۴) در النهایة فی غریب الأثر (ج۲، ص۷۰۸) و بسیاری دیگر …
این روایت اگر چه در صحیحین ذکر نشده، ولی از نظر سند معتبر است، چنان که بعضی از بزرگان اهل سنّت به صحت آن تصریح کرده اند، مانند حاکم نیشابوری که در مستدرک خود این حدیث را «علی شرط الشیخین» صحیح داشته است.۶
برای مطالعه بیشتر نسبت به بررسی سندی این روایت به مقاله «نقد دیدگاه وهابیان درباره حدیث سفینه» مراجعه کنید.
- المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۳۴۳٫
- منهاج السنّة، ج۷، ص۳۹۵٫
- الدرر السنیّة، ج۱، ص ۲۴۸، المفصل في الرد على شبهات أعداء الإسلام، ص۷۱٫
- لسان المیزان، ج۶، ص۳۱۹٫
- السلسلة الصحیحة، ج۳، ص۱۵۶٫
- مستدرک، ج ۳، ص ۲۴۵، ح ۲۹۴۹٫
ثبت دیدگاه