در طول سال ، روزها و شب های با عظمتی وجود دارد که انسان در آن ایام به خدا می‌تواند به خدا نزدیکتر شود. این اوقات را خداوند اینگونه با عظمت قرار داده است تا طریقی برای قرب بندگان خویش باشد. اینکه چه جهاتی وجود دارد که این روزها و شبها چنین با عظمت است نیاز به بحث و گفتگو دارد تا اسباب آن آشکار شود ولی فارغ از اسباب، خداوند در قرآن و امامان معصوم در کلماتشان به برخی از این اوقات اشاره کرده‌اند. یکی از زمانهایی که در قرآن به عظمت آن اشاره شده ماه رمضان است. روایات اهل بیت علیهم‌السلام نیز عظمت ماه رمضان را به خوبی نشان داده‌اند. از ادعیه ای که در این ماه وارد شده با مقایسه با ماه‌های دیگر می‌توان به عظمت این ماه رهیافت. اما در میان شب ها و روزهای ماه رمضان شب قدر از عظمت ویژه‌ای برخوردار است. در عظمت شب قدر همین بس که سوره‌ای با محوریت چنین شبی بر قلب رسول خاتم صلی‌الله‌علیه‌وآله نازل گردیده است و ویژگی‌های آن را بیان کرده است.
در این سوره خداوند به سه ویژگی مهم شب قدر اشاره کرده است:
۱. نزول قرآن. در آیه یکم این سوره تصریح شده که قرآن در شب قدر نازل شده است. در آیه ۱۸۵ سوره بقره، عظمت ماه رمضان را به نزول قرآن معرفی می‌کند (شَهْرُ رَمَضانَ الَّذي أُنْزِلَ فيهِ الْقُرْآن) اما در سوره قدر، شب قدر را زمان نزول قرآن معرفی می‌کند. بنابراین مشخص می‌شود شب قدر در ماه رمضان است. نزول قرآن در شب قدر می‌تواند یکی از اسباب عظمت این شب باشد. به یقین زمانی که ظرف تحقق یک امر مبارک بشود خودش نیز مبارک خواهد شد. بدین جهت هم قرآن مبارک است (انعام/۹۲: وَ هذا كِتابٌ أَنْزَلْناهُ مُبارَك) و هم ظرف زمان نزول قرآن (دخان/۳: إِنَّا أَنْزَلْناهُ في لَيْلَةٍ مُبارَكَة) بنابراین شب قدر شبی است که به عظمت قرآن دارای منزلتی عظیم است. به همین جهت نیز شب و روزهای موالید ائمه نیز از جایگاه مهمی برخوردار است. چون ظرف نزول قرآن ناطق و تولد حجت‌ها و اولیای الهی است.
۲.برتر از هزار ماه.ویژگی دوم برتری این شب بر هزار ماه است. در صورتی که هزار ماه محاسبه شود با ۸۳ سال برابری می‌کند که خود با یک عمر برابری می‌کند. جالب اینکه قرآن نمی‌فرماید این شب با هزار ماه برابر است بلکه می‌فرماید بهتر از هزار ماه است. یعنی ممکن است کسی در هزار ماه عمر خود به درجه ای نرسد که فردی در یک شب به آن درجه می‌رسد. به راستی چه می‌شود که یک شب از هزار ماه برتر و بالاتر بشود؟ آیا صرفا نزول قرآن صامت سبب چنین عظمتی است یا وجوه دیگری دارد؟ به نظر می‌رسد این ویژگی به سبب استعدادی است که این شب در خودش نهفته دارد و می‌تواند کاری کند که انسان یک شبه راه هشتاد ساله را طی کند.
۳٫نزول مقدرات یک سال. در آیه چهارم سوره قدر خداوند به رخداد عجیبی اشاره می‌فرماید و آن نزول مقدرات یک سال در طول یک شب است. از روایات متعدد به دست می‌آید که همه حوادث و اتفاق های انسانها در شب قدر مقدر می‌شود. این مقدرات در شب قدر بر این دنیا نازل می‌شود. واضح است که وقتی سخن از نزول و تنزل می‌آید چهار رکن در تحقق مفهوم نزول لازم است که عبارت است از نازل کننده، نازل شده، آورنده و محل نزول. در آیه نازل کننده خدای متعال است. نازل شده نیز مقدرات هر ساله است. آورنده طبق آیه ملائکه الهی هستند ولی محل نزول مشخص نشده است.
با توجه به مضمون وزن تفعل در آیه و قرائنی که وجود دارد می‌توان فهمید که محل نزول مقدرات عالَم، یک فرد است نه موجودات دیگر. فردی که متصدی امور است و تقدیرات عالم بر او نازل می‌شود تا به اجرا گذاشته شود. وی باید فردی باشد که قرآن در آیه ۳۰ سوره بقره از آن پرده بر می‌دارد و می‌فرماید در روی زمین خلیفه خدا وجود دارد (وَ إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي جاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَليفة). خلیفه خدا کسی است که خدا نیست ولی جانشین خدا در عالم بوده که در روی زمین استقرار پیدا کرده است. خلیفه خدا کسی است که کار خدایی انجام می‌دهد و علم و قدرت او وابسته و وامدار علم و قدرت پروردگار است. او کسی است که به سبب اوصاف ویژه ای مانند عصمت و ولایت که خداوند به او عنایت کرده است حجة الله نامیده می‌شود.
بنابراین آیه خود اشاره به افرادی در این عالم دارد که محل نزول مقدرات در شب قدر هستند. این افراد کسانی هستند که از همه مردم متمایزند چون به هر کسی بگویید که شما در شب قدر از مقدرات مطلع شدید قطعا خواهد گفت خیر. پس فردی که مخاطب نزول مقدرات عالم است افراد عادی نیست و کسی است که از همه مقدرات آگاه خواهد شد. از اینرو می توان از طریق آیه به افراد متفاوتی رسید که قابل مقایسه با دیگران نیستند. امام باقر علیه‌السلام به همین مفهوم آیه اشاره کرده و فرموده از طریق این سوره می تواند وجود حجت الله در هر زمانی را اثبات کنید. (کافی، ج۱،ص۲۴۹: يَا مَعْشَرَ الشِّيعَةِ خَاصِمُوا بِسُورَةِ إِنَّا أَنْزَلْنَاه)
به عبارت دیگر نقش حجت‌های الهی در شب قدر نقش اساسی در تحقق این شب عظیم المنزله است. در حقیقت عظمت شب قدر به دو عامل وابسته بوده که یکی از آنها در گذشته رخ داده و دیگری هر ساله است. اولین آنها نزول قرآن است و دیگری نزول تقدیرات الهی است و محور در تحقق هر دو حجت الهی است. محور نزول قرآن پیامبر خدا است که نزول آن بر قلب رسول خدا بوده است (شعرا/۱۹۲-۱۹۴: وَ إِنَّهُ لَتَنْزيلُ رَبِّ الْعالَمينَ*نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمينُ *عَلى قَلْبِكَ لِتَكُونَ مِنَ الْمُنْذِرينَ ) و نزول مقدرات عالم بر قلب ولی و امام هر زمان و خلیفه بر روی زمین است. در هر دو این اتفاق مهم، حجت خدا عامل تحقق است که به واسطه وجود حجت و ولی خدا، شب قدر عظمت خودش را پیدا کرده است. به همین جهت می‌توان گفت شب قدر شب اظهار و آشکار ساختن عظمت امام هر عصر است. از اینرو برای رسیدن انسانها به کمالات شب قدر اتصال به ولی خدا و حجت خدا شرط رسیدن به آثار شب قدر است و رسیدن به ولی خدا بدون معرفت امام محقق نمی‌شود. از اینرو معرفت امام جوهر حقیقی همه کمالات خواهد بود.
انتشار در خبرگزاری مهر:
ثبت دیدگاه