از جمله حوادثی که در ماه «ذی الحجة الحرام» رخ داده است و با آیات قرآن مجید ارتباط دارد، نزول سوره مبارکه انسان در شأن امیر مؤمنان علی(ع) و خانواده بافضیلت ایشان می باشد که در بیست و پنجم این ماه واقع شده و به همین مناسبت، این روز در تاریخ جمهوری اسلامی ایران با عنوان «روز خانواده» نامیده شده است.
از جمله موضوعات مهم در عرصه «مهدويت»، جايگاه آن در قرآن مجيد و تفسير است. شيخ صدوق (ره) در آغاز کتاب گرانسنگ «کمال الدين»، در خصوص يکي از آيات مرتبط با اين موضوع، بحثي اجتهادي و عميق ارائه کرده که حاوي نکاتي اساسي درباره امامت و مهدويت است.
اهل سنّت در تفسیر آیهی اولی الامر گرفتار تشتّت و اختلاف آراء گستردهای شدهاند. برخی از آنان اصل دلالت آیه بر ولایت معصوم را پذیرفتهاند امّا در مصداقشناسی مسأله آراء پراکنده و جمعناپذیری دارند
: مراد از امروز در آیهی شریفه روز هجدهم ذی حجّه یعنی غدیر خم است. نزول آیهی شریفه در روز غدیر خم پس از معرّفی و اعلام ولایت امیر مؤمنان (علیه السّلام) در روایات مختلف شیعه و سنّی آمده است.[۲] بنابراین از نظر تاریخی و شأن نزول آیه ارتباط آن با امامت و ولایت حضرت علی (علیه السّلام) روشن است. به ویژه آنکه پس از نزول این آیه پیامبر فرمودند: «الله اکبر! بر اکمال دین و اتمام نعمت و خشنودی خدا به رسالت من و ولایت علی بعد از من»
در میان تمام فرمانهای الهی هیچ دستوری مانند مسئلهی خاندان پیامبر و امامت امیر مؤمنان از جهت اجرایی کم شانس نبود زیرا به جهت تعصّبات حاکم بر جامعهی آن عصر آمادگی پذیرش این مسئله وجود نداشت. امکان تمرّد از دستور حضرت وجود داشت. با اینکه به پیامبر اکرم دستوراتی دربارهی امیر مؤمنان میرسید حضرت همواره نگران بودند منافقینی که قرآن پیوسته از خطر آنها یاد میکند به بهانهی سپردن منصبها و امتیازات ویژه به خویشاوندان به تبلیغات منفی بپردازند
واژهی ولایت در معانی مختلفی چون مالک، آزاد کننده، نزدیک، همسایه، یاور، اولی و سزاوارتر به کاری و… به کار رفته است. لیکن لغتشناسان و فرهنگنامهها عمدتاً کلمهی ولایت و مشتقّات آن مانند مولی و ولی را به معنای سرپرستی، عهدهداری امور، سلطه، استیلا، رهبری و زمامداری معنا کردهاند.
شهاب الدّین همدانی از عمر بن الخطاب چنین نقل کرده است: «پیامبر (صلِّی الله علیه و آله و سلّم) علی (علیه السّلام) را به عنوان پیشوا نصب نموده و سپس فرمود: «مَنْ کُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِیٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ …»؛ «خدایا تو گواه من بر آنان هستی». عمر گفت: «ای رسول خدا! جوانی خوش سیما و نیک بوی در کنار من گفت: ای عمر! همانا پیامبر پیمانی بست که آن را نقض نمیکند جز کسی که مناق باشد». آنگاه پیامبر (صلِّی الله علیه و آله و سلّم) دست مرا گرفت و فرمود: «ای عمر! او جبرییل بود، نه انسان. او میخواست آنچه را که دربارهی علی (علیه السّلام) به شما گفتم تأکید کند»
فارغ از اینکه وظیفهی مردم چه بوده است؛ با بررسی اوضاع اجتماعی تا حدّی طبیعی مینماید که در این زمان شاهد اعتراض عموم مردم و استدلال آنها به این حادثهی مهمّ تاریخی نباشیم؛ زیرا آنان با توجّه به زمینههای قبلی، تلاش و استدلال خود را آب در هاون کوفتن میدانستند.
یکی از مسائل مهم مرتبط با مهدویت، موضوع «عدالت جهانی و چگونگی اجرای آن» است که دلایل عقلی و نقلی فراوان بر ضرورت تحقق آن وجود دارد. شیوه های متداول قضایی که بر شاهد و بینه و امارات تکیه دارند، نتوانسته است عدالت واقعی را به ارمغان آورد. لذا وجود روایات دال بر تحکیم (داوری) امام مهدی (عج) به باطن در منابع شیعی، شیوه قضایی جدیدی مبتنی بر «علم و فراگیر امام معصوم» را تایید می کند.
شناخت دقیق آرای مستشرقان درباره معارف اسلامی و نقد علمی دیدگاه های آنان، برای مسلمانان دارای ضرورتی انکارناپذیر است. به همین منظور، در پژوهش حاضر تلاش شده است با روش توصیفی- تحلیلی، به معرفی و آسیب شناسی مقاله دجال در «دایره المعارف قرآن لیدن» پرداخته شود.