شیعه در التزام به مکتب اهل بیت (علیهم السلام) و پیروی از آن از استدلال به کتاب، سنت و عقل بهرة وافری جسته است. از جمله آیاتی که شیعه دربارة امامت بلافصل حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) به آن استدلال کرده آیة ولایت است. استدلال شیعه به این آیه بر مقدماتی استوار میباشد، یکی از آن مقدمات نزول آیة یاد شده دربارة آن حضرت است. باید توجه داشت که شأن نزول بعضی از آیات، تأثیر مهمی در فهم آنها دارد به گونهای که بدون توجه به شأن نزول، مقصود از آیه حاصل نخواهد شد. از طرفی، مخالفان اندیشة شیعه دربارة شأن نزول آیة یاد شده شبهاتی ایراد کردهاند. از جمله، گفتهاند که آن راویانی که نزول آیة یاد شده را دربارة امام علی (علیه السلام) نقل کردهاند همه شیعه میباشند و روایت آنان اعتبار ندارد!
ويلفرد مادلونگ، خاورپژوه آلماني، مسئلة جانشيني پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم را در کتاب «جانشيني محمد صلي الله عليه و آله و سلم» بررسي کرده است. ديدگاه وي نسبت به ديگر خاورپژوهان، اگرچه منصفانه و عالمانه است، اما با نگاهي برونديني و با تکيه بر منابع و روش اهلسنت و ديگر مستشرقان، به بررسي ابعاد شخصيت و رفتارهاي سياسي و اجتماعي اميرمؤمنان علي عليه السلام در بستر تاريخي آن پرداخته و ديدگاههايي ارائه کرده که با مباني اعتقادي و گزارههاي تاريخ تشيع و اهلبيت عليهم السلام سازگاري ندارد.
کتاب «مقتل الزهراء سلام الله علیها»، را میتوان به عنوان نخستین مقتل در بازخوانی مصائب آن حضرت به زبان فارسی تلقی نمود که توسط حجت الاسلام و المسلمین محمد حسین سجاد به نگارش درآمده است. نویسنده در مقدمه این کتاب میگوید: «از آنجا که تا کنون موضوع شهادت حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها به صورت داستانی واقعی و مقتلی مستند به روایات اهل سنت جمع آوری نشده بود، پس از حدود هفت هزار ساعت مطالعه در کتب معتبره اهل سنت و تألیف کتاب احراق بیت الزهراء علیها السلام برای رفع شبهه و روشن شدن هر چه بیشتر شهادت و مصائب آن حضرت به گردآوری اسنادی از منابع اهل سنت در این خصوص پرداختم.
مؤلف در این کتاب زحمت بسیاری کشیده و در عین کم حجم بودن کتاب، دلایل بدیع و جالب توجهی ارائه کرده است. وی از جدیدترین شبهاتی که در مورد حیات برزخی انبیا و اولیا، و کمک خواستن از آنان وارد شده است غافل نبوده و آیات و روایاتی که در پاسخ آورده را ناظر به آنها نوشته است. البته این کتاب نیز مانند برخی از آثاری که در اثبات مشروعیت توسل، تبرک، استغاثه و امثال آن عرضه شده، کشکول وار است و ضمن تمرکز بر یک مورد، نمی خواهد از سایر موضوعات دور بماند؛ به همین جهت، تبرک را نیز ذکر کرده است؛ ولی به هر تقدیر، اثری ارزشمند و مبنتی بر آیات، روایات صحیح و عقل سلیم می باشد.
امامت یکی از آموزههای بنیادین اسلام به شمار میرود و شناخت آن مبتنی بر تحلیل و تبیین صحیح مفهوم آن است. در مقاله پیش رو با رویکرد کلامی به مفهوم شناسی امامت سعی شده مفهوم این آموزه دینی از منظر متکلمان شیعه بررسی شود. متکلمان شیعه عموماً در مباحث کلامی مربوط به امامت به طور مستقل به مفهوم شناسی امامت نپرداخته و تنها تعریفی مشابه با تعریف سنیان از آن ارائه دادهاند. به این معنا که تقریبا همه متکلمان شیعه پس از تعریف امامت به «ریاست عامه در امور دین و دنیا» بلافاصله، با استناد به قاعده لطف، به اثبات وجوب نصب امام بر خداوند پرداختهاند.
روایاتی پیرامون ضرورت شناخت امام در منابع روایی فریقین نقل شده است؛ و به عبارتی مورد پذیرش تمام مسلمانان بوده و از چنان تواتری برخوردار است که در اصل آن نمیتوان تردید کرد، با این توضیح که شیعیان آنها را به ضرورت بیعت با امام معصوم(علیه السلام) دانسته، اما برخی از اهلسنت، دایره آنها را گسترش داده و این روایات را شامل افراد غیر معصوم نیز میدانند.
پژوهش حاضر در صدد تبیین فضیلت زیارت امام رضا در منابع اهل سنت و تبیین گزارشها و نصوص تاریخی، بر سیره مستمره علمای اهل سنت و پیروان آنان و نیز نقد تفکرات و باورهای وهابیت در مسئله زیارت و توسل، بر اساس منابع معتبر و درجه اول اهل سنت است که نتیجه آن اتحاد بیشازپیش مسلمین خواهد شد.
پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با هدف تبیین اختلاف اهل سنت و وهابیان در مسئله توسل و دفاع از اصالت دینی و قرآنی آن با استفاده از آراء و مستندات اندیشمندان اهل سنت به نگارش در آمده است . وهابیان که خود را منتسب به اهل سنت می دانند به پیروی از ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب انواعی از توسل مانند توسل به اموات اولیا وصالحان و توسل به ذوات گرانقدر را انکار نموده و دیگر مسلمانان را متهم به شرک میکنند.
شیعیان عموماً بر مشروعیت الهی حکومت بعد از رسول الله(صلی الله علیه و آله) اعتقاد میورزند و در مقابل اهل سنت منابع گوناگونی را از جمله اجماع اهل حل و عقد و بیعت مردم، استخلاف امام سابق و استیلا و زور و غلبه را در انعقاد حکومت و امامت معتبر میدانند که در این نوشتار به تفصیل مورد نقد و بررسی قرار میگیرد.
در روایات معتبری، امام معصوم(علیه السلام) با استناد به آیه شریفه «لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمِینَ»، امامت هر ظالمی را تا روز قیامت نفی می کنند؛ حتی کسانی که در گذشته، آلوده به بت پرستی بوده وسپس مسلمان شده اند نیز شایستگی رسیدن به مقام «امامت» را ندارند. این سخن امام(ع) در واقع کنایه ای است به خلافت خلیفه اول و دوم که پیش از اسلام آوردن، مدت مدیدی از عمر خویش را در بت پرستی سپری کردند.