چکیده:
بیشتر متکلمین شیعه و معتزله اعتبار قاعدۀ لطف را پذیرفته‌‌اند. در این مقاله، ابتدا مفهوم قاعدۀ لطف تبیین میگردد. با توضیحات این مقاله روشن می‌شود اموری که امکان اطاعت خداوند را فراهم می‌کنند با اصل «تمکین» اثبات می‌شوند و بعد از وجود این امور، قاعدۀ لطف به‌عنوان اصلی زائد بر اصل تمکین مطرح می‌شود. در مرحلۀ بعد، اعتبار قاعدۀ لطف مورد بررسی قرار می‌گیرد. به نظر می‌رسد این نظریه با چالش‌های جدّی مواجه باشد. اولین نقدی که می‌توان بر این نظریه مطرح کرد این است که عقل انسان ضروری می‌داند که خداوند اموری را که بدون آن‌ها اطاعت ممکن نیست، ایجاد کند؛ اما عقل هرگز حکم نمی‌کند که خداوند باید هر چیزی را که موجب نزدیک‌شدن به اطاعت می‌شود، به وجود آورد؛ بلکه گاهی حکمت خداوند اقتضا می‌کند تا به‌جهت آزمایش بندگان، مصادیق لطف را ایجاد نکند.
دومین انتقادی که نسبت به این قاعده می‌توان مطرح کرد این است که مواردی را می‌توان یافت که طبق قاعدۀ لطف باید در جهان تحقّق می‌یافت، ولی هرگز وجود نیافته است. برای حل مشکل دوم ممکن است کسی مدّعی شود که قاعدۀ لطف شامل الطاف شخصی نمی‌شود، ولی این راه‌حل هم با مشکلات خاصّ خود مواجه است.
جهت دریافت متن کامل مقاله اینجا را کلیک نمایید
ثبت دیدگاه