فاطمه سلام الله علیها گوهر ناشناخته‌ی قرآن

تطبیق لیله القدر بر حضرت زهرا سلام الله علیها

عظمت حضرت زهرا سلام الله علیها در آیات و روایات گسترده ای آشکار شده است. خدای متعال، رسول خدا،  امامان معصوم علیهم السلام همه گواهان افضلیت و برتری حضرت زهرا سلام الله علیها بر همه زنان و مردان عالم است. این افضلیت به جهت وجود ویژگی های غیر قابل انکار این شخصیت الهی است و به جهت وجود چنین ویژگی هایی خداوند مقامات عالیه دنیوی و اخروی را به او عنایت کرده است.

از جمله آیاتی که بر برتری حضرت زهرا سلام الله علیها بلکه بالاتر ناشناخته بودن حضرت دلالت واضح دارد؛ سوره مبارکه قدر است. در تفسیر آیات سوره قدر گفته شده که این سوره اشاره به شب قدر دارد. شب قدری که حتی پیامبر صلی الله علیه و آله نیز تنها از خداوند تبارک و تعالی عظمت آن را به دست آورده است و کسی از عظمت آن آگاه نیست. این شب از هزار ماه برتر بوده و در یک شب می توان راه هزار ماهه را طی کرد. در آن شب ملائکه به همراه روح با اذن پروردگار بر زمین نازل می‌شوند و تمام تقدیرات عالم را به همراه خود نازل می‌کنند.

برخی، از جداسازی روح از ملائکه اهمیت روح در میان ملائکه را برداشت کرده و برخی دیگر آن را مافوق ملائکه و برتر از آنها دانسته‌اند. برخی معتقدند که روح همان جبرئیل است. به نظر می‌رسد جداسازی نشان از تفاوت آن از ملائکه است. اذن نیز به معنای دستور از سوی پروردگار است. پیرامون امور نازل شده توسط ملائکه در شب قدر در تفاسیر مطالب مختلفی بیان شده است. مفسران آن را تقدیر امور دانسته‌اند که تمام حوادث خیر و شر و آجال و ارزاق بر حجت خدا در هر عصری عرضه می‌شود و آثار چنین شبی را خیر و برکت و سلامت و تحیت برای اهل زمین معرفی کرده‌اند. فعل تنزل که اصل آن تتنزل است به صیغه مضارع دلالت بر استمرار دارد و این نشان از این است که شب قدر در هر سال تکرار می‌شود. (مجمع البیان، ج ۱۰، ص ۷۹۰؛ المیزان، ج ۲۰، ص ۳۳۲؛ ارشاد الاذهان، ص ۶۰۳؛ اطیب البیان، ج ۱۴، ص ۱۸۰؛ انوار درخشان، ج ۱۸، ص ۲۲۶ و تفسیر نمونه، ج ۲۷، ص ۱۸۴٫)

با این توضیح این سوره بر محوریت لیلة القدر است و لیلة القدر در روایاتی بر حضرت زهرا سلام الله علیها تطبیق داده شده است. از جمله روایات وارد شده حدیث مشهور امام صادق علیه السلام در تفسیر آیات سوره قدر است.

«فُرَاتٌ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ­بْنُ الْقَاسِمِ بْنِ عُبَيْدٍ مُعَنْعَناً عَنْ أَبِي­عَبْدِاللَّهِ‏ أَنَّهُ قَالَ‏ “إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ” اللَّيْلَةُ فَاطِمَةُ وَ الْقَدْرُ اللَّهُ فَمَنْ عَرَفَ فَاطِمَةَ حَقَّ مَعْرِفَتِهَا فَقَدْ أَدْرَكَ لَيْلَةَ الْقَدْرِ وَ إِنَّمَا سُمِّيَتْ فَاطِمَةُ لِأَنَّ الْخَلْقَ فُطِمُوا عَنْ معرفتها أَوْ مِنْ مَعْرِفَتِهَا الشَّكُّ [مِنْ أَبِي الْقَاسِمِ‏] وَ قَوْلُهُ‏ وَ ما أَدْراكَ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ يَعْنِي خَيْرٌ مِنْ أَلْفَ مُؤْمِنٍ وَ هِيَ أُمُّ الْمُؤْمِنِينَ‏ تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ‏ فیها وَ الْمَلَائِكَةُ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ يَمْلِكُونَ عِلْمَ آلِ مُحَمَّدٍ ص‏ وَ الرُّوحُ الْقُدُسُ هِيَ فَاطِمَةُ ع‏ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ سَلامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ يَعْنِي حَتَّى يَخْرُجَ الْقَائِمُ ع.» (تفسیر فرات کوفی، ص۵۸۲؛ تأویل الآیات، ص۷۹۲؛ البرهان، ج۵، ص۷۱۴؛ بحار الانوار، ج۴۳، ص۶۵؛ تفسیر کنز الدقائق، ج۱۴، ص۳۷۲٫٫)

در حدیث یادشده تأویل لیلة القدر و روح القدس، حضرت زهرا سلام الله علیها معرفی شده است. از آنجا که روح القدس برتر از ملائکه است می‌توان برتری حضرت زهرا بر ملائکه را نیز به دست آورد. همچنین بر مؤمنان که در بردارنده علم اهل‌بیت علیهم‌السلام هستند نیز برتری دارند که می‌توان افضلیت بر مؤمنان را نیز از آن استفاده کرد. این حدیث دارای نکات ارزنده‌ای است:

1. فاطمه، لیلة القدر است. بر اساس حدیث یادشده، لیلة القدر در میان شب‌های سال برترین شب سال به شمار می‌آید. از چنین تأویلی می‌توان استفاده کرد که حضرت زهرا سلام الله علیها بر همه انسانها برتر است. به قرینه نزول قرآن در لیلة القدر می‌توان نزول علم الهی در قلب حضرت زهرا سلام الله علیها را به دست آورد. عظمت لیلة القدر، در میان انسان ها مخفی است و قدر و منزلت آن پنهان است. جایگاه و منزلت حضرت زهرا سلام الله علیها در میان مردم پنهان است و کسی به قدر و منزلت ایشان پی نبرده است. لیلة القدر محل نزول قرآن صامت است. صدیقه طاهره نیز محل نزول قرآن ناطق است. دامن حضرت زهرا سلام الله علیها پرورشگاه یازده قرآن ناطق هست. قرآن نازل شده در شب قدر تا قیامت باقی و ادامه دار است و تغییری در آن رخ نخواهد داشت. قرآن ناطقی که در دامن حضرت زهرا سلام الله علیها رشد پیدا می کنند نیز تا قیامت ادامه خواهند داشت. زمان لیلة القدر در بین روزها مجهول است. قبر مطهر حضرت زهرا سلام الله علیها نیز در میان مکان ها مجهول و ناشناخته است.
2. فاطمه ،افضل از هزار مؤمن دارای علم اهل‌بیت علیهم السلام. طبق حدیث یادشده تأویل ملائکه‌ای که در این آیه نامبرده شده مؤمنانی هستند که عالم و حامل علوم اهل‌بیت علیهم السلام‌‌اند. از این­رو متفاوت با خود اهل‌بیت علیهم السلام‌اند­ ولی کسانی هستند که با اهل‌بیت مرتبط بوده و از ایشان کسب علم نموده‌اند. از اینرو برترین افراد بشر به شمار می‌آیند.
3. فاطمه، ام المؤمنین است. در روایاتی پیامبر اکرم و امیر مؤمنان علیهما السلام دو پدر امت به شمار آمده اند. ( امالی، شیخ صدوق، ۱۵ و ۳۳۲؛ کنز الفوائد، ج۲، ص۱۳) با توجه به این حدیث می توان فهمید که حضرت زهرا سلام الله علیها نیز مادر امت هستند. در تعبیری که در این حدیث آمده تصریح شده که حضرت زهرا سلام الله علیها ام­المؤمنین به شمار می‌آید.
4. فاطمه، روح القدس قرآن. حدیث یادشده روح در آیه را روح القدس معرفی کرده و تأویل آن را حضرت زهرا سلام الله علیها دانسته‌ است. روح القدس بر طبق روایات موجودی غیر از ملائکه و برتر از آنان است. از این تعبیر نیز می‌توان برتری حضرت زهرا سلام الله علیها بر ملائکه و مؤمنان را دریافت اضافه بر اینکه یکی از راه‌های انتقال علم به اهل‌بیت علیهم‌السلام روح القدس است. می‌توان گفت که یکی از طرق دریافت علم برای امامان معصوم علیهم‌السلام حضرت زهرا سلام الله علیها است. شاهد محکم آن استناد امامان در علوم خود به مصحف حضرت زهرا سلام الله علیها است. حضرت زهرا سلام الله علیها بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله از مصیبت فقدان پدرشان و هجوم بی رحمانه امت به ایشان و غصب حقوق خود و همسرشان دلگیر بودند. خداوند تبارک و تعالی برای تسلای خاطر حضرتش جبرئیل را فرستاد و با ایشان گفتگو می نمود و اخبار حوادث آینده را به ایشان آگاهی می داد. امیرمؤمنان علیه السلام گفتگوی جبرئیل را می شنید و مکتوب می کرد که به مصحف فاطمه معروف گردیده است. اهل بیت علیهم السلام برخی از علوم خود را مستند به این مصحف می دانند. (کافی، ج۱، ص۲۴۰ تا ۲۴۲)

اضافه بر سوره قدر و حدیث تفسیر آن، آیاتی از سوره دخان نیز به حضرت زهرا سلام الله علیها تأویل گردیده است: «إِنَّا أَنْزَلْناهُ في‏ لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرينَ * فیها يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكيمٍ.» (دخان:۳و۴) خدای متعال در این دو آیه می‌فرماید: ما قرآن را در شب مبارکی که همان شب قدر است نازل کردیم. در این آیه ضمن اشاره به نزول دفعی قرآن، شب نزول قرآن را شب مبارکی معرفی می‌کند که ممکن است برکت آن شب به سبب نزول قرآن باشد. سپس می‌فرماید که در شب قدر تمام امور مقدَّر می­گردد که شامل تقدیر رزق و آجال و خیر و شر شده، بر حجت هر عصری نازل می‌شود. این آیه دلالت بر استمرار شب قدر در هر سال دارد. کلمه حکیم در آیه اشاره به حکمت تمام امور مقدر شده در شب قدر و سنجیده شدن آن دارد.( مجمع البیان ج ۹ ص ۹۲ و المیزان ج ۱۸ ص ۱۳۰ و ارشادالاذهان ص ۵۰۱ و اطیب البیان ج ۱۲ ص ۷۱ و انوار درخشان ج ۱۵ ص ۱۶۲ و تفسیر نمونه ج ۲۱ ص ۱۴۷)

لیلة مبارکة ؛ حضرت زهرا سلام الله علیها

در تفسیری از امام کاظم علیه السلام تأویل آیات ابتدایی این سوره بیان شده است:

«أَحْمَدُبْنُ­مِهْرَانَ وَ عَلِيُّ­بْنُ إِبْرَاهِيمَ جَمِيعاً عَنْ مُحَمَّدِبْنِ عَلِيٍّ عَنِ الْحَسَنِ­بْنِ رَاشِدٍ عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ جَعْفَرِ بْنِ إِبْرَاهِيمَ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي الْحَسَنِ مُوسَى ع إِذْ أَتَاهُ رَجُلٌ نَصْرَانِيٌّ وَ نَحْنُ مَعَهُ بِالْعُرَيْضِ‏^… فَقَالَ النَّصْرَانِيُّ إِنِّي أَسْأَلُكَ أَصْلَحَكَ اللَّهُ قَالَ سَلْ قَالَ أَخْبِرْنِي عَنْ كِتَابِ اللَّهِ تَعَالَى الَّذِي أُنْزِلَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ نَطَقَ بِهِ ثُمَّ وَصَفَهُ بِمَا وَصَفَهُ بِهِ فَقَالَ‏ حم. وَ الْكِتابِ الْمُبِينِ. إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةٍ مُبارَكَةٍ إِنَّا كُنَّا مُنْذِرِينَ. فیها يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ‏ مَا تَفْسِيرُهَا فِي الْبَاطِنِ فَقَالَ أَمَّا حم‏ فَهُوَ مُحَمَّدٌ ص وَ هُوَ فِي كِتَابِ هُودٍ الَّذِي أُنْزِلَ عَلَيْهِ وَ هُوَ مَنْقُوصُ الْحُرُوفِ وَ أَمَّا الْكِتابُ الْمُبِينُ فَهُوَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيٌّ ع وَ أَمَّا اللَّيْلَةُ فَفَاطِمَةُ ع وَ أَمَّا قَوْلُهُ‏ فیها يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ‏ يَقُولُ يَخْرُجُ‏ مِنْهَا خَيْرٌ كَثِيرٌ فَرَجُلٌ حَكِيمٌ وَ رَجُلٌ حَكِيمٌ وَ رَجُلٌ حَكِيم‏… .»( کافی، ج۱، ص۴۷۹؛ تأویل الآیات، ص۵۵۵؛ الوافی، ج۳، ص۸۰۱؛ تفسیر صافی، ج۴، ص۴۰۴؛ البرهان، ج۵، ص۹؛ حلیة الابرار، ج۴، ص۲۱۹؛ بحار الانوار، ج۲۴، ص۳۲۰٫)

بر اساس حدیث یاشده فردی نصرانی از امام کاظم علیه السلام معنای باطنی آیات یادشده را پرسید. امام حم را اسم رسول خدا صلی الله علیه و آله و تأویل کتاب مبین را امیرمؤمنان و لیلة مبارکة را حضرت زهرا سلام الله علیها معنا کردند. امام علیه السلام یکی از وجوه مبارک بودن حضرت زهرا سلام الله علیها را با آیه بعدی معنا کرده و آن اینکه مقصود  از یُفرَق کُلَّ أمرٍ حَکیِمٍ،  مردان حکیم است که از نسل ایشان خارج شده و در نسل ایشان منتشر خواهد شد. به نظر می‌رسد از واژه حکیم می توان کشف کرد که مقصود از رجل حکیم ائمه معصومین علیهم السلام هستند که از نسل حضرت زهرا سلام الله علیها در جهان منتشر می‌گردند. علت نامگذاری حضرت زهرا سلام الله علیها به لیلة مبارکة یا همان لیلة القدر، این است که در شب قدر قرآن صامت نازل گردید و در اختیار انسان­ها قرار گرفت و از حضرت زهرا سلام ­الله ­علیها قرآن ناطق گسترش پیدا کرده است. در قرآن هدایت همه انسان­ها و علم به شرایع دین و حوادث گذشته و آینده است. همچنین در قرآن ناطق که ائمه معصومین علیهم السلام هستند، علم به همه شرایع دینی و حقایق عالم و حوادث گذشته و آینده است.

از این دو آیه و روایات تفسیری آنها می توان کشف کرد که برای حضرت زهرا سلام الله علیها عظمتی بی کران است که از درک غالب انسانها به دور مانده است. این عظمت تنها از سوی کلمات خدای متعال و بیانات اهل بیت علیهم السلام قابل کشف است.

معنی «محدثه» که از اسم های شریف حضرت فاطمه(سلام الله علیها) است، چیست؟

رابطه شگفت انگیز شب قدر و حجت خدا