خیرخواهی و محبت به دیگران از آثار ارزشمند سیره اجتماعی حضرت امیر

بر همین اساس برای آشنایی بیشتر با آداب رفتاری و گفتاری در سیره امیر مؤمنان علی علیه السلام با حجت الاسلام سید حسن سبزواری معاون فرهنگی بنیاد بین المللی امامت به گفتگو پرداختیم که حاصل آن در ادامه تقدیم مخاطبان می شود:

حجت الاسلام حسن سبزواری در گفتگو با، با بیان اینکه آگاهی از سیره امیر مومنان علی علیه السلام فراتر از بیان رویدادها و حوادث و رقم خوردن آن در طول زمان است، اظهار داشت: طوری که با بازکاوی و تجزیه و تحلیل در سیره آن حضرت به حقیقت مخاطب در هر عصر و زمانی در مدینه فاضله و در حیات طیبه قرار می گیرد. از سوی دیگر سیره آن حضرت همچون منشوری است که وقتی در برابر نور قرار می گیرد از هر بعد آن رنگ و نوری زیبا را به ارمغان می دهد.

وی افزود: این نکته مهم است که آنچه از هر فردی متبلور می شود در ساحت رفتار و گفتار است از این رو این دو ساحت همیشه در یک فرد مورد بررسی و بازکاوی قرار می گیرد. از آنجایی که ما معتقدیم که هدایتگری امامان علیهم السلام در تمام ابعاد و زوایای بشری از قبیل مادی و معنوی است پس سیره آنان با توجه حجیتش در بعد اعتقادات و اخلاق و احکام برای همگان کاربرد دارد.

پدری برای امت

معاون فرهنگی بنیاد بین المللی امامت اضافه کرد: نکته دیگر که خالی از لطف نیست تشبیه پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نسبت به وجود خودشان و نیز امیر مؤمنان علیه السلام به مقام و جایگاه ابوت و پدری برای امت است. در یک کلام کوتاه، آنچه که کاربست تربیتی یک پدر برای فرزند خود در ساحت های مختلف زندگی از مادی و معنوی تعریف می شود و وی نقش بسیار مهم و عمیقی را در شکل گیری باورها، رفتارها و به طور کلی شخصیت فرزد خود می تواند ایفا کند، به مراتب بالاتر و فراتر برای هدایتگر جامعه در مقیاس کلان و با مسئولیتی بیشتر شناخته می شود.

سبزواری درباره آداب رفتاری و گفتاری سیره امیر مؤمنان علیه السلام، ادب را بهترین میراث آن حضرت بیان کرد و گفت: از والاترین ویژگی‌های رفتاری، توانایی معرفت حدود خود با خداوند و دیگران در راستای ادب است که این سرمایه، افزون بر زینت هر فرد در حیات دنیوی خود بهترین میراث شمرده شده است. امام علیه السلام بر این امر تأکید فرموده و چنین می‌فرمایند: «الْأَدَبُ خَیْرُ مِیرَاثٍ.» ادب بهترین میراث است.

وی توکل و امید به خداوند متعال در همه شئون زندگی را از دیگر ویژگی آن حضرت برشمرد و خاطرنشان کرد: از آنجایی که دنیا مشحون و پوشیده از بلا است و هر فردی در این دنیای فانی با این مشکلات به فراخور خویش با این ابتلائات دست و پنجه نرم می‌کند. بر این اساس بهترین پناهگاه در مشکلات و سختی‌ها کانون گرم و امن خداوند تعال است که باید بدان امید داشت و بر آن توکل نمود. این اصل مهم را در کلام حضرتش می‌توان یافت که می فرمایند «لایَرْجُوَنَّ اَحَدٌ مِنْکُمْ اِلاّ رَبَّهُ.» هیچکس از شما به غیر از پروردگار خود، به کسی امیدوار نباشد.

خیرخواهی و محبت به دیگران

معاون فرهنگی بنیاد بین المللی امامت درباره خصوصیت دیگر حضرت که خیرخواهی و بزرگداشت دیگران است یادآور شد: از مهمترین آثار ارزشمند اجتماعی در سیره امیر مؤمنان علیه السلام بزرگداشت و خیرخواهی و محبت به دیگران شمرده شده است و نقطه اوج آن از میان بردن کینه بین دو نفر و تبدیل آن به محبت است که در مقایسه با بندگی خدا با نماز و روزه در طول یک سال ثواب و بهره‌مندی آن بیشتر است. حضرت در این زمینه می فرمایند «صَلاحُ ذاتِ الْبَیْنِ أَفْضَلُ مِنْ عامَّةِ الصَّلاةِ و الصِّیام.» اصلاح بین مردم، از یک سال نماز و روزه مستحبی با ارزش تر است.

توجه و کمک به همسر در امام علی (ع) کاملاً مشهود است. مرد به عنوان مدیر و مسئول هدایت خانواده، توجه و محافظت از همسر خویش غفلت نمی‌کند تا از این رهگذر کانون مهم زندگی را بتوان از هر گونه کید شیطان دور نگاه دارد

سبزواری یکی دیگر از ویژگی های آن حضرت را برخورد نیکو دانست و گفت: از ابعاد مهمی که برای سلامت زیستن فردی و اجتماعی و ضمانت آرامش روانی برای خود و دیگران است، حسن معاشرت و برخورد نیکو است. امام علیه السلام می‌فرمایند: «تَسْلَمُ مِنَ النَّاسِ بِحُسْنِ الْخُلُق.»‏ با خوش اخلاقی، خود را از شرّ مردم نگه دار. و در گفتاری دیگر نرمخویی را موجب محبت معرفی نمودند‬ و فرمودند «مَنْ لَانَتْ کَلِمَتُهُ وَجَبَتْ مَحَبَّتُهُ.» هرکس که سخنش نرم باشد، مهر و محبّتش به دیگران ضرورت یابد.

وی درخصوص صبر و شکیبایی عنوان کرد: صبر و شکیبایی از دیگر ویژگی های رفتاری و گفتاری حضرت به شمار می رود. از مهمترین عوامل موفقیت امورات مادی و معنوی بردباری و شکیبایی در برابر ناملایمات و سختی آن امر است که با میوه صبر تمام مرارت و سختی‌ها را شیرین می‌کند. امام علیه السلام صبر را نسبت به ایمان همچون عضو مهم سر به بدن تشبیه نمودند و چنین فرمودند. «وَ عَلَیْکُمْ بِالصَّبْرِ فَأِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الاْیمانِ کالرَّاْسِ مِنَ الْجَسَدِ.» بر شما باد که بردباری را در هر کاری پیشه کنید که صبر نسبت به ایمان، مانند سر است نسبت به تن آدمی.

معاون فرهنگی بنیاد بین المللی امامت به ویژگی دیگر که حیا و عفاف بود اشاره و تصریح کرد: اعتبار و احترام هر فرد در جامعه دوری از فعل و عمل قبیح و زشت است که می‌توان با عفت و حیا خود را افتادن در ورطه زشتی‌ها و ورطه قبائح دور نمود. از این رو افرادی که از این ویژگی بدور هستند ابایی از هر گونه فعل گناه و معصیت و نیز ظلم به خود و جنایت دیگران ندارند. امام علیه السلام با تشبیه کردن ویژگی حیا به پوشش یک فرد چنین می‌فرمایند: «مَنْ کَساهُ الْحَیاءُ ثَوْبَهُ لَمْ یَرَالنّاسُ عَیْبَهُ.» کسی که لباس حیا و عفت، او را بپوشاند، مردم عیب او را نخواهند دید.

سبزواری درخصوص اقتصاد و میانه روی که یکی دیگر از ویژگی های حضرت بود گفت: پر واضح است که میانه روی در امر اقتصاد و خرج کردن درآمدهای خانواده می تواند راحتی و آسایش طولانی تری را برای خانواده به ارمغان بیاورد. در اهمیت اعتدال و میانه روی همین بس که حضرت امیرمؤمنان علی علیه السلام در لحظات پایان عمر گرانقدر خود، فرزندش امام حسن مجتبی علیه السلام را به میانه روی درزندگی سفارش می کند؛ «هَذَا مَا أَوصَی بِهِ عَلی بنِ أبِی طَالِب أخُومُحَمَد رَسُولُ الله صَلَّی الله علیه و آله وَ ابنَ عَمِّهِ وَ صَاحِبِهِ … وَ اقتَصِد یَا بُنَیَّ فِی مَعیشَتِک.» …این، آن چیزی است که علی بن ابیطالب، برادر رسول خدا و پسر عمویش و هم نشینش وصیت می کند… پسر جانم! در زندگانی راه اعتدال و میانه روی را پیش گیر.

وی افزود: حضرت امیر علیه السلام در جای دیگر در بیان اکتفا کردن به قدر ضرورت، اینگونه اشاره می کنند: «مَنِ اقْتَصَرَ عَلَی بُلْغَةِ الْکَفَافِ فَقَدِ انْتَظَمَ الرَّاحَة.» هر که به کفایت گذران زندگی بسنده کند، آسایش خود را پا بر جا کرده است.

معاون فرهنگی بنیاد بین المللی امامت به دیگر ویژگی حضرت اشاره کرد و گفت: توجه و کمک به همسر در امام علی (ع) کاملاً مشهود است. مرد به عنوان مدیر و مسئول هدایت خانواده، توجه و محافظت از همسر خویش غفلت نمی‌کند تا از این رهگذر کانون مهم زندگی را بتوان از هر گونه کید شیطان دور نگاه دارد. امیر مؤمنان علیه السلام در یک نصیحت اخلاقی، اجتماعی خطاب به فرزندش می‌نویسد: «و اکْفُفْ عَلَیْهِنَّ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ بِحِجَابِکَ إِیَّاهُنَّ فَإِنَّ شِدَّةَ الْحِجَابِ أَبْقَی عَلَیْهِنَّ وَ لَیْسَ خُرُوجُهُنَّ بِأَشَدَّ مِنْ إِدْخَالِکَ مَنْ لَا یُوثَقُ بِهِ عَلَیْهِنَّ وَ إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ لَا یَعْرِفْنَ غَیْرَکَ فَافْعَل.» زنان را روی پوشیده دار تا چشمشان به مردان نیفتد؛ زیرا حجاب، زنان را بیش از هر چیز از گزند نگه دارد. خارج شدنشان از خانه بدتر نیست از اینکه کسی را که به او اطمینان نداری، به خانه در آوری. اگر توانی کاری کنی که جز تو را نشناسد، چنان کن.

سبزواری ادامه داد: و در رابطه با مدارا نمودن و همراهی با همسر برای تداوم و استمرار بخشی زندگی و نیز تربیت شایسته فرزندان چنین فرمودند: «فَدَارِهَا عَلَی کُلِّ حَالٍ وَ أَحْسِنِ الصُّحْبَةَ لَهَا لِیَصْفُوَ عَیْشُکَ.» با زن ها در هر حال مدارا کنید سخنان تند وزشت برزبان نیاورید؛ تا عیش و خوشی زندگی تو پاک و با صفا گردد. سیره آن حضرت با آن گرفتاری‌های بیرون از خانه و کثرت جنگها در زمان حیات رسول مکرم صلی الله علیه و آله، کمک و همراهی با حضرت زهرا سلام الله علیها در امورات منزل بوده است.

وی ادامه خاطرنشان کرد: امام صادق علیه السلام فرمودند: «کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ یَحْتَطِبُ وَ یَسْتَقِی وَ یَکْنُسُ وَ کَانَتْ فَاطِمَةُ سَلَامُ اللَّهِ عَلَیْهَا تَطْحَنُ وَ تَعْجِنُ وَ تَخْبِزُ.» (حضرت امیر علیه السلام هیزم تهیه می کرد، آب از چاه برای منزل می آورد و جاروب می کرد؛ حضرت فاطمه سلام الله علیها نیز گندم را آرد می نمود، خمیر می کرد و نان می پخت».

معاون فرهنگی بنیاد بین المللی امامت در پایان تاکید کرد: بررسی هر بعد و ساحت از سیره امیر مناقب امیر مؤمنان علیه السلام، فضیلتی از فضائل بی‌شمار آن حضرت است و خردها گمگشته و خطبا عاجز و نویسندگان عاجز و حکیمان درمانده از بیان سیره آن حضرت هستند.