منطقه «ذی طوی» کجا است؟ و آیا مخفیگاه و محل ظهور امام مهدی(عج) در آن‌جا قرار دارد؟

پرسش

منطقه «ذی طوی» کجا است؟ و آیا مخفیگاه و محل ظهور امام مهدی(عج) در آن‌جا قرار دارد؟

در برخی از منابع به محلی به نام «ذی طوی» برای مکان ظهور امام زمان(ع) اشاره شده است؟ آیا این مطلب صحیح است و این منطقه در کجا قرار دارد؟

پاسخ

«ذی طوی» که از دو واژه «ذی» به معنای «صاحب» و «طُوَی» با ضمه حرف «ط» و فتحه حرف «واو» تشکیل شده است،[۱] نام منطقه‌ مرتفعى در اطراف شهر مکه قدیم می‌باشد[۲] که خانه‏ هاى مکه از آن‌جا نمایان بود.[۳]

البته به تدریج این منطقه در داخل شهر مکه قرار گرفته و به «الزاهر» مشهور شده است.[۴] گزارش شده که «ذی طوی» بین «حجوان» و «فخ» قرار داشته و کسی که در «مسجد تنعیم» احرام بسته و به سوی «مسجد الحرام» عزیمت می‌کند، پس از عبور از منطقه «فخ» وارد «ذی طوی» شده و سپس از سمت «قبرستان ابوطالب(ع)» به سمت کعبه روانه می‌شود. «عتیبیه» و «جرول» از محلّه‏‌هاى آن است.[۵] ذی طوی در محدوده حرم قرار دارد؛ و لذا برای کسی که می‌خواهد وارد مکه شود، مستحب است در این مکان غسل کند.[۶] هم‌چنین برای افرادی که از عراق به سمت مکه می‌روند، باید در آن‌جا «تلبیه» را قطع کنند.[۷]

در برخی از روایات از این مکان، به عنوان یکی از مکان‌های زندگی[۸] و هم‌چنین یکی از پایگاه‌های ظهور امام مهدی(عج)[۹] یاد شده است:

1. امام باقر(ع): «قائم با سی‌صد و سیزده مرد از یارانش در منطقه «ذى طوى» به انتظار مانده و سپس (عازم مسجد الحرام شده)‌ و بر حجر الاسود تکیه می‌زند و پرچم آویخته را به اهتزاز در خواهد آورد».[۱۰]
2. امام باقر(ع): «صاحب این امر را در یکى از این درّه‌‏ها غیبتى است – و با دست خود به ناحیه ذی طوى که نام کوهى است در اطراف مکه اشاره نمود- تا آن‌که قبل از خروجش خدمت‌کار مخصوص او که پیوسته با او است بیاید تا با گروهی از یاران ایشان ملاقات داشته باشد …».[۱۱]
3. امام باقر(ع): صاحب امر(ع) در میان گروهى به عدد اهل بدر (سی‌صد و سیزده تن) از منطقه «ذی طوى» (به سمت کعبه) سرازیر می‌شوند تا آن‌که حضرتشان پشت خود را به حجر الأسود تکیه داده و پرچم پیروزی را به اهتزاز در‌‏آورد».[۱۲]
4. امام باقر(ع): «وقتی خبر کشته شدن نفس زکیه به امام زمان(ع) می‌‌رسد، ایشان می‌‌فرماید: «اهل مکه ما را نمی‌‌خواهند. اهل مکه هم او را دعوت به مکه نمی‌‌کنند و او هم با سی‌صد و سیزده مرد که به تعداد جنگ‌جویان‏ بدر هستند، از منطقه ذی طوى به سمت مسجدالحرام روانه می‌شوند.[۱۳]
5. امام صادق(ع): «گویا صاحب امر را با حالتی نگران و ترسان – مانند موسای پیامبر(ع) – در منطقه ذی‌ طوی می‌‌بینیم تا آن هنگام که به مقام ابراهیم برسد و دعوت خود را آغاز کند».[۱۴]
6. امام صادق(ع) در دعای ندبه[۱۵] فرمود: ای کاش، می‌‌دانستم در چه جایی منزل گرفته‌‌ای و در چه سرزمین و مکانی تو را بر خود نگهداشته است. آیا در کوه رضوی سکونت داری یا جایی غیر از آنجا در منطقه ذی طوی؟!…».[۱۶]

و …

مجموعه این روایات نشانگر آن است که حضرت مهدی(عج) به «ذی طوی» رفت و آمد داشته و در آستانه ظهور، در این منطقه حضور می‌یابد که شاید حضور ابتدایی‌شان مخفیانه بوده و سپس با گردهم‌ آمدن یارانش به سمت مسجد الحرام روانه خواهند شد.

البته تمام اینها بدان معنا نیست که آن‌حضرت، اکنون نیز در آن منطقه حضور دائمی داشته و مخفی‌گاه ایشان نیز تنها در آن‌جا باشند.

منابع:

[۱]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، محقق، مصحح، میر دامادی، جمال الدین،‏ ج ۱۵، ص ۲۱، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.

[۲]. همان؛ جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح (تاج اللغة و صحاح العربیة)، محقق، مصحح، عطار، احمد عبد الغفور، ج ۶، ص ۲۴۱۶، دار العلم للملایین، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.

[۳]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ۲۷، ص ۴۰۷، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش.

[۴]. واسطی زبیدی، محب الدین سید محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، محقق، مصحح، شیری، علی، ج ۱۹، ص ۶۴۵، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول، ۱۴۱۴ق.‌

[۵]. محمد محمد حسن شراب، فرهنگ اعلام جغرافیایى- تاریخى در حدیث و سیره نبوى، مترجم، شیخی، حمیدرضا، ص ۲۴۹، تهران، نشر مشعر، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.

[۶]. لسان العرب، ج ‏۱۵، ص ۲۱٫

[۷]. شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، ج ۵، ص ۹۳، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق.

[۸]. «محل سکونت امام زمان»، ۱۱۳۲۶؛ «اسامى یاران امام زمان(عج) و محل زندگی آنها»، ۸۴۸۲۵٫

[۹]. «علایم ظهور حضرت مهدى(عج)»، ۴۹؛ «علایم ظهور امام زمان(عج)»، ۲۱۹٫

[۱۰]. نیلی نجفی، بهاء الدین علی، سرور أهل الایمان فی علامات ظهور صاحب الزمان(عج)، محقق، مصحح، عطار، قیس، ص ۹۲، قم، دلیل ما، قم، چاپ اول، ۱۴۲۶ق.

[۱۱]. ابن أبی زینب (نعمانی)، محمد بن ابراهیم، الغیبة، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ص ۱۸۲، تهران، نشر صدوق، چاپ اول، ۱۳۹۷ق.

[۱۲]. همان، ص  ۳۱۵٫

[۱۳]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ۵۲، ص ۳۰۷، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق.

[۱۴]. سرور أهل الایمان فی علامات ظهور صاحب الزمان(عج)، ص ۶۰٫

[۱۵]. «بررسی دعای ندبه»، ۵۸۷۲۹؛ «توضیح فقراتی از دعای ندبه»، ۸۹۵۱۷٫

[۱۶]. ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ۵۸۰ – ۵۸۱، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۴۱۹ق.

.islamquest