گفت و گو پیرامون سلفی گری ایرانی

• شماره یک

آیا می دانستید جریان سلفی گری ایرانی یکی از جریان¬‌‌های تجدید نظر طلب در باورهای شیعی است. سلفی¬‌‌گری ایرانی  یا قرآنیان نام یک جریان فکری است که با تکیه بر شعار بازگشت به قرآن در سال¬‌‌های مشروطه و پس از آن، تحت تاثیرتأثیر اندیشه¬‌‌های اصلاحی شیخ هادی نجـم¬‌‌آبـادی توسـط یکـی از شاگردان ایشان به نام اسدالله خرقانی شکل گرفت و به وسیله چهره¬‌‌های دیگری هم¬‌‌چون: شـریعت سـنگلجی، یوسف شعار، برقعی، قلمداران و حسینی طباطبایی ادامه یافت. این گروه که قرآن را در بخش اعتقادات کـافی و بی¬‌‌نیاز از سنت می دانند، روش تفسیری قرآن به قرآن را شاخص فهم قرآن، قرار داده¬‌‌اند

• شماره دو

آیا می دانستید این جریان با پیروی از ندای «حسبنا کتاب‌ الله» که در پی حذف اندیشه ای بود که رسول خدا؟صل؟ و جانشینانش را عِدل و مبیّن قرآن بیان می¬‌‌کرد، با کنار گذاشتن احادیث و تکیه گزینشی بر برخی از آیات، در پی اثبات اندیشه های خویش از قرآن هستند. اندیشه ای که مخالفت آن با آموزه‌ های قرآن کاملاً آشکار است. چرا که قرآن همواره خود را بی¬‌‌نیاز از مبین ندانسته و دسترسی به معارف خویش را در پرتوی تعالیم اهل¬‌‌بیت‌‌اهل بیت؟عهم؟ دانسته است.

• شماره سه

آیا می دانستید جریان سلفی گری ایرانی، به نوعی پرچم‌دار تفکّر تقصیر در عصر حاضر است. پنداری که در روایات اهل¬‌‌بیت‌‌اهل بیت؟عهم؟ قابل قبول و مورد تأایید نبوده و باورمندان به آن به جهت مخالفت با اجماع امامیه در امر امامت، از دایره تشیع خارج گشته¬‌‌اند.

• شماره چهار

بنا بر گزارش برخی پژوهشگران، جریان مقصره کوفه به واسطه کوتاهی ورزیدن در حق امیر مؤمنان؟ع؟ از جامعه شیعی کوفه متمایز شدند. این جریان با پذیرش افضلیت امام علی؟ع؟، خلافت خلفای نخستین را پذیرفته و عملاً برای پندار سنیان در مسئله امامت و خلافت، تن¬‌‌پوشی از اعتقاد شیعه ارائه می¬‌‌دهند.  با این تفاوت که جریان سلفی گری ایرانی آیات قرآن و عقل را مؤید برداشت امامتی خود پنداشته و قرآن را به عنوان اولّین مخالف باورهای امامی‌ مذهبان شعار داده¬‌‌اند.

• شماره پنج

آیا می دانستید بسیاری از شبهات وارد شده از سوی این جریان تجدیدنظرتجدید نظر طلب در باورهای شیعی، برگرفته از مبانی و پیش فرض های آنان در مسئله خداگونه گی یا مافوق بشری دانستن اوصاف امامان است. شئون و مقاماتی همچون خلیفة الله، علم غیب، عصمت، ولایت تکوینی و تشریعی، تحدیث، کرامت و شفاعت از این نمونه¬‌‌اند که مورد انکار جریان سلفی گری ایرانی هستند

• شماره شش

آیا می دانستید جریان سلفی¬‌‌گری ایرانی آموزه مهدویت را خلاف آیات قرآن انگاشته است. برقعی در کتاب بررسی علمی احادیث مهدی به صورت تفصیلی به نقد این باور اسلامی پرداخته است. برقعی در بخشی از این کتاب به ۱۰ ده آیه شریفه از قرآن برای نفی وجود حضرت حجت ؟ع؟ تمسک کرده و از این آیات تعبیر به «عشره کامله» می¬‌‌کند.

• شماره هفت

آیات مورد استدلال وی را می¬‌‌توان در حول سه محور ارزیابی کرد. ابتدا آیاتی که طبق برداشت او، قیام حضرت مهدی؟عج؟ را مساوی با هدایت اجباری بیان می¬‌‌دارند؛. سپس آیاتی که خبر از اختلاف یهود و نصارا و مسلمانان تا روز قیامت می¬‌‌دهند و در نهایت آیاتی که با طول عمر ایشان ناسازگار هستند. او آیات مؤوله به قیام حضرت مهدی؟ عج؟ را رد می‌کند و همچنین ادله غیبت ایشان را زیر سؤال می‌برد و روایات آن را جعلی می¬‌‌انگارد.

• شماره هشت

آیا میدانستید این جریان انحرافی مسئله زمام‌داری پس از رحلت رسول خدا؟صل؟ را موکول به شورای مسلمانان دانسته و با استناد به آیه ۳۸ سوره شوری تلاش می¬‌‌کند برای شورایی بودن خلافت پیامبر، مستند قرآنی تهیه کند و مسئله نصب امام و جانشین پیامبر را در تعارض با قرآن جلوه دهد. ایشان با تمسک به عام در شبهه مصداقیه، مسئله خلافت را بدون هیچ دلیلی از مصادیق امور مردمان   پنداشته است. در صورتی که مسئله امامت همانند تعداد رکعات صلات از مواردی است که خداوند ورود کرده و حق اختیار و اعمال نظر را از بقیه سلب کرده است. «و ما کان لمؤومن و لا مؤومنه اذا قضی الله و رسوله امراً ان یکون لهم الخیره من امرهم».

• شماره نه

قلمداران نیز برای شورایی بودن جانشینی پس از رسول خدا؟صل؟ به دلیل عقلی و وجدانی تمسک جسته است.  مصطفی طباطبایی در امتداد این مسیر با بیان ضرورت حکومت در جامعه اسلامی، مسلمانان را مسئول اجرای احکام اسلامی دانسته و به حکم آیه ۳۸ سوره شوری مردم را مسئول انتخاب رهبر می¬‌‌داند.

• شماره ده

این جریان هم¬‌‌چنین از نامه¬‌‌ حضرت امیر؟ع؟ به معاویه که در آن به موضوع شورای و سببیت آن برای تعیین خلیفه و حاکم اسلامی اشاره شده، در راستای انکارانکار نص، بهره برده¬‌‌اند.  ظاهراً امام در این نامه، شورای مهاجر و انصار را برای انتخاب خلیفه، تأایید کرده و فرد انتخاب شده توسط این شورای را مورد رضای خدا دانسته¬‌‌اند. ضمن اینکه  این که این‌که انعقاد خلافت خویش را هم¬چون خلافت ابوبکر، عمر و عثمان با بیعت مردم دانسته است.

همچنین می¬‌‌توان مقبولیت حکومت شورایی را از دفاع ایشان از مشروعیت حکومت خلفاء و نگاه آنان به جایگاه صحابه و تصریح به عدم کوتاهی ایشان در حق امیر مؤمنان؟ع؟ برداشت کرد.

• شماره دوازده

آیا می دانستید کتاب نقد جریان سلفی گری ایرانی امامت و مهدویت با بررسی ۲۵ اثر  از آثار این جریان، تبیین صحیح از نگاه دقیق این جریان به مسئله امامت و مهدویت را به تصویر کشیده و میزان هم¬‌‌خوانی و مخالفت آنان با رئوس عقاید امامتی را آشکار کرده است.

• شماره سیزده

نکته قابل توجه آنکه مسلماً جریان سلفی ایرانی یا همان قرآنیان شیعه در موضوع امامت و مهدویت، دیدگاهی متفاوت با شیعیان دارند. بااین حال، ایشان در این موضوعات، دیدگاه یکسان و مشترکی نداشته و در هر نسل شاهد آراء و نظریات مختلف هستیم.

نکته دیگر اینکه بعضا شاهد سخنان متناقض در موضوع خلافت و امامت در آثار ایشان هستیم که این تناقض در گفتار، یا به عدم پایبندی به اصول و مبانی فکری و یا  به تغییر تدریجی در دیدگاه¬های ایشان برمی¬گردد.

• شماره چهارده

آیا می دانستید اعتقاد به علم امام از دیرباز یکی از  اساسی ترین با‌ورهای شیعه بوده و اندیشمندان مختلف با رویکردهای گونه گون، به نقش این مهم در امامت اذعان کرده اند. در این میان سلفی گری ایرانی منکر علم الهی امامان شده‌اند. ایشان با استناد به آیات قرآن و روایات وارد شده از سوی اهل بیت علیهم السلام شبهاتی به باور شیعه نسبت به‌ علم امام وارد کرده اند. اینان از یک سو منکر اصل علم امام شده اند و از سوی دیگر نسبت به‌ گستره علم امام و گونه های خاصی از علم امام مانند علم غیب، علم قرآن و دیگر علوم  موضع منفی داشته و از سوی سوم طرق دریافت علم امام را به چالش کشیده اند.