پرسش
آیا ممکن است چیزی که در زمان یک امام، حرام بود، در زمان امام دیگر حلال شود و یا حکم حلالی به حرام تغییر یابد؟
پاسخ
تا کنون در تاریخ چنین موردی را نیافته ایم که حکمی در زمان یک امام و در شرایط عادی، حلال بوده و – در همان شرایط – در زمان امامی دیگر حرام شده باشد، و یا حکم حرامی به حلال تغییر یافته باشد.[۱] بلکه امکان این مساله با وجود روایت «حلال محمد حلال الی یوم القیامة و حرامه حرام الی یوم القیامة»، بسیار بعید و حتی محال به نظر می‌رسد. چه اینکه امامان معصوم علیهم السلام جانشینان به حق رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و ادامه دهنده راه و مسیر آن بزرگوار بوده و هستند
البته یک اصل کلی وجود دارد که هر حرامی هنگام اضطرار حلال خواهد شد؛[۲] از این‌رو ممکن است در زمان امامی شرایط اضطرار باعث شده باشد حرامی حلال شود، که آن شرایط در زمان امامی دیگر وجود نداشت و آن موضوع به حرمت خود باقی مانده باشد.[۳]
هم‌چنین ممکن است، امام معصوم(ع) به دلیل عواملی، مانند «تقیه»[۴]- که آن نیز نوعی اضطرار است – از گفتن حکم واقعی امتناع کرده باشد و حکمی را به صورت ظاهری بیان نماید تا در آینده حکم واقعی آن‌را بیان نماید. و یا اینکه ممکن است در زمان غیبت امام معصوم(ع) موضوع حکمی تغییر کرده و در نتیجه حکم آن نیز تغییر نماید.[۵]
گذشته از اینها برخی از متکلمین اسلامی در حوزه ولایت اهل بیت علیهم السلام قائل به نوعی از ولایت برای ایشان شده‌اند که امام به واسطه آن اجازه تشریع احکام را داشته و خداوند متعال این امر را بدو تفویض نموده است که از آن به ولایت بر تشریع یاد می‌شود. فارغ از اختلاف عقاید و باورهای علمای اسلامی در خصوص این مساله، به فرض اثبات چنین ولایتی برای ائمه، باید گفت: ظاهرا و بنا بر متون و منابع تاریخی و روایی موجود، اهل بیت علیهم اسلام هیچگاه از این ولایت استفاده ننموده اند. با همه این احوال تشریع احکام نیز به معنای حلال نمودن یک حرام و به عکس آن نیست بلکه به معنای وجوب یک عمل مستحبی یا حرمت یک عمل مکروه و یا استحباب یک عمل مباح و امثال اینهاست.
منابع:
[۱]. «ابدی بودن احکام و تغییر بعضی از آنها»، ۳۴۲۸؛ «سنت تغییر ناپذیر الهی»، ۶۸۸۹۱؛ «تغییر پذیری احکام الهی بر اساس مصلحت»، ۳۴۸۳۸؛ «کامل بودن دین و تغییر ناپذیری آن»، ۷۴۳٫
[۲]. «تبیین قاعده اضطرار و ادله آن»، ۱۱۰۰۴۸؛ «عذر و اضطرار در ارتکاب حرام»، ۳۵۲۴۸؛ «استفاده از شراب در صورت اضطرار»، ۴۵۸۳۷؛ «صحت وضو در فرض اضطرار به زدن لاک»، ۲۸۴۱۹؛ «استفاده از دارویی که از حیوان حرام گوشت ساخته شده»، ۵۴۴۸۸٫
[۳]. «موارد تعلّق زکات واجب و مستحب»، ۹۴۲۲٫
[۴]. «دلایل تقیه کردن ائمه(ع)»، ۱۷۷۹؛ «تقیه کردن امام معصوم»، ۳۰۲۲؛ «حدود تقیه»، ۱۲۳۷۷٫
[۵]. «منزوحات بئر»، ۹۰۵۵۲؛ «تغییر حکم مباشرت با زنان در شب های ماه مبارک رمضان»، ۶۴۸۴٫
ثبت دیدگاه