چکیده
موضوع مقاله حاضر تبیین منازل مسیر کاروان امام حسین(ع) در کتاب الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد دانشمند بزرگ شیعه، محمدبن محمدبن نعمان ملقب به شیخ مفید (ف. ۴۱۳ ق) است .
هدف نویسنده بر آن بوده که با پژوهش در متون کهن تاریخی و جغرافیایی سده‌های پیشین و سود جستن از منابع جدید، سیمایی از جغرافیای تاریخی این مناطق ارائه دهد.
چراکه تاکنون پژوهشگران و نویسندگان، تنها به بیان توضیحی کوتاه و مختصر دربارهٔ این جایگاه‌ها، و آن هم در پانوشت کتاب‌ها، بسنده کرده‌اند.
این پژوهش از منظری دیگر به رخداد مهم سال ۶۱ هجری یعنی قیام و شهادت امام حسین(ع) و یاران می‌نگرد و
می‌تواند در بازشناسی وقایع عاشورا در مسیر کاروان حسینی به پژوهشگران یاری نماید.
گرچه تعدادی از این منازل همچون گذشته، شهر یا روستایی با اهمیت و پر رونق محسوب می‌شوند امّا برخی از آن ها با گذر زمان، از نقشه جغرافیایی حذف شده‌اند.
مقدمه
امام حسین(ع) پس از مرگ معاویه به دلیل خاتمه یافتن تعهدش نسبت به خلافت معاویه و از طرفی پیمان شکنی او جانشین قرار دادن یزید حاضر به بیعت با او نشد چراکه حاضر نبود با زمامداری که به ارزش‌های دینی پایبند نیست، بیعت کند.
از این رو راه مکه را در پیش گرفت و از آنجا ناخواسته راهی عراق شد.
امام(ع) به همراه بستگان و یاران در این مسیر از منازلی عبور کرد.
با عنایت و توجه به جایگاه شیخ مفید (ره) و تألیفات ارزنده وی، پژوهش حاضر در پاسخ به این پرسش است
که شیخ مفید (ره) در کتاب ارشاد در مسیر کاروان حسینی، از مدینه تا کربلا و سپس حرکت اسیران به همراه سرهای مبارک شهیدان، تا شهر دمشق، از چه منازلی یاد کرده و جغرافیای تاریخی آنها چگونه است؟
گاه مطالعه آثار تاریخی حس کنجکاوی را بر می‌انگیزد و خواننده علاقه مند را وا می‌دارد که
درباره مکان‌های یاد شده در متون شناخت بیشتری پیدا کند، منازل مسیر کاروان حسینی کمتر مطمح نظر قرار گرفته و
در این باره تحقیقی جامع انجام نشده است.
برخی جغرافی نویسان و سیاحان سده‌های پیشین و تعدادی از نویسندگان متأخر در نگاشته‌های خود به این مناطق اشاره کرده اند و
از ویژگی های جغرافیایی همچون آب وهوا، کوه ها، جمعیت، مساحت ارتفاع و فاصله های این مناطق تا دیگر آبادی های مسیر یاد کرده اند.
همچنین با عنایت به متون جدید می‌توان به ویژگی‌های کنونی بعضی از این مکان‌ها دسترسی پیدا کرد.
ضمن اینکه تعدادی از این منازل هم اکنون خالی از سکنه هستند وجود خارجی ندارند یا به بخش های دیگر پیوسته اند.
درباره اعلام جغرافیایی مسیر حرکت امام حسین(ع) و یاران، مقاله یا کتابی منتشر نشده است و
تنها متون تاریخی و کتابهایی که در زمینۀ نهضت عاشورا به رشته تحریر درآمده اند به هنگام یادکرد
از این مناطق در پانوشت توضیحاتی مختصر ارائه داده اند.
دانش نامه امام حسین (ع) مطالبی دارد که بخشی از آن به ویژه نقشه ها، در کتابی با نام اطلس غدیر و عاشورا به چاپ رسیده است.
برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید
شیخ مفید و تاریخ نگاری او در کتاب الارشاد با توجه به برخی مبانی کلامی و اصولی او
ثبت دیدگاه