جلسه دفاع از رساله دکتری با عنوان «تحلیل و گونهشناسی ردیههای علمای امامیه شبه قاره بر تحفه اثنا عشریه و ارزشگذاری آنها» برگزار شد.
پژوهش گسترده در حوزه ردیهنویسی امامیه شبه قاره به مرحله دفاع رسید؛ رساله دکتری با موضوع تحلیل انتقادات بر «تحفه اثنا عشریه» در مدرسه عالی امام خمینی(ره) مورد تأیید اساتید قرار گرفت.
سید ذیشان حیدر با شناسایی و طبقهبندی بیش از ۷۰ اثر ناشناخته و کمشناخته، گام بلندی در احیای میراث مخطوط شیعه برداشت؛ اساتید بر تبدیل پژوهش به کتاب و توسعه همکاریهای علمی ایران و هند تأکید کردند.
جلسه دفاع از رساله دکتری (سطح چهار) با عنوان «تحلیل و گونهشناسی ردیههای علمای امامیه شبه قاره بر تحفه اثنا عشریه و ارزشگذاری آنها»، صبح روز سهشنبه ۲۵ آذر ۱۴۰۴، در سالن جلسات شهید حکیم(ره) مدرسه عالی امام خمینی(ره) و با حضور اساتید، پژوهشگران و علاقهمندان به حوزه مطالعات اسلامی و نسخهشناسی، به صورت رسمی برگزار شد.
پژوهشگر و هیئت همراه
در این جلسه، سید ذیشان حیدر به عنوان دانشپژوه، پس از سالها تحقیق و پژوهش میدانی و کتابخانهای، از یافتههای خود دفاع کرد. وی این رساله را تحت راهنمایی حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدتقی سبحانی و مشاوره حجت الاسلام والمسلمین دکتر سید لطفالله جلالی به انجام رسانده بود. هیئت داوران متشکل از چهرههای برجسته علمی و حوزوی، شامل حجت الاسلام والمسلمین دکتر عبدالمجید زهادت، حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدصفر جبرئیلی و حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدحسین نصیری، به ارزیابی دقیق محتوای رساله و دفاعیات دانشپژوه پرداختند.
هدف و محتوای رساله
این رساله به بررسی جامع و نظاممند ردیهها و انتقادات علمای امامیه در شبهقاره هند بر کتاب «تحفه اثنا عشریه» (اثری کلامی-جدلی از علمای اهل سنت) میپردازد. مهمترین اهداف این پژوهش عبارتاند از:
۱. شناسایی و معرفی آثار ردیهنویسی امامیه در شبه قاره که بسیاری از آنها تاکنون ناشناخته یا مهجور ماندهاند.
۲. طبقهبندی این آثار از نظر روششناسی، محتوا، ساختار و ادبیات جدلی.
۳. تحلیل انتقادی و ارزشگذاری علمی این ردیهها در چارچوب مناظرات کلامی شیعه و سنی.
۴. تبیین جایگاه این میراث مکتوب در تاریخ علوم اسلامی شبه قاره و نقش آن در پویایی گفتمان امامیه.
یافتههای کلیدی پژوهش
دانشپژوه در این تحقیق موفق به شناسایی و بررسی بیش از ۷۰ اثر ردیهنویسی شده است که برخی از آنها تنها به صورت نسخههای خطی و در کتابخانههای دورافتاده هند و پاکستان نگهداری میشوند. وی با سفرهای میدانی متعدد و رایزنی با مراکز علمی و کتابخانههای محلی، توانسته است به بسیاری از این منابع دسترسی مستقیم پیدا کند. در این رساله، علاوه بر معرفی توصیفی، تحلیل محتوایی و مقایسهای این آثار نیز ارائه شده و گونهشناسی آنها در قالب فصلهای مجزا صورت گرفته است.
نظرات و توصیههای اساتید داور
حجت الاسلام والمسلمین دکتر عبدالمجید زهادت با تقدیر از زحمات طاقتفرسای دانشپژوه در گردآوری و تحلیل منابع، تأکید کرد: «این رساله تنها یک پایاننامه دانشگاهی نیست، بلکه آغاز راهی برای احیای گنجینههای مخطوط شیعه در شبه قاره است. انتشار این پژوهش به صورت کتاب، میتواند نقشه راهی برای محققان بعدی باشد.»
حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدصفر جبرئیلی با اشاره به بهبودهای چشمگیر صورتگرفته پس از جلسه پیشدفاع، خاطرنشان کرد: «با وجود حجم نسبتاً بالای رساله، این حجم با توجه به گستردگی موضوع ضروری است. پیشنهاد میکنم فهرستهای تخصصی و نمایههای موضوعی به آن افزوده شود تا برای محققان حوزه کلام و تاریخ اسلامی کاربردیتر شود»
حجت الاسلام والمسلمین دکتر سید لطفالله جلالی نیز بر اهمیت توسعه همکاریهای علمی بینالمللی تأکید و بیان کرد: «این پژوهش نمونه موفقی از تعامل علمی مراکز حوزوی ایران با میراث علمی شبه قاره است. انتظار میرود با پیگیریهای بعدی، شبکهای از پژوهشگران در هند و پاکستان برای ادامه پروژههای مشترک شکل بگیرد.»
در این جلسه، جمعی از اساتید و پژوهشگران از جمله دکتر کریمی و حجت الاسلام والمسلمین اسفندیاری نیز حضور داشتند. دکتر کریمی با اشاره به نقش مدرسه عالی امام خمینی(ره) در توسعه مطالعات منطقهای، گفت: «این رساله پلی علمی بین قم و لکهنو است. باید از ظرفیتهای مشترک برای تدوین پروژههای کلان در حوزه میراث امامیه استفاده کنیم.»
حجت الاسلام والمسلمین اسفندیاری نیز با اشاره به مشکلات دسترسی به نسخ خطی در شبه قاره، تجربیات میدانی خود را بازگو کرد و از دانشپژوه به دلیل پشتکار و دقت در شناسایی منابع قدردانی نمود.
صحبتهای پایانی دانشپژوه
سید ذیشان حیدر در بخش پایانی، با تشکر از راهنماییهای اساتید، به بیان بخشی از فرآیند پژوهش خود پرداخت: «بسیاری از این آثار حتی در فهرستهای رسمی نیز ثبت نشده بودند. با مراجعه به کتابخانههای شخصی و محلی، و حتی در مواردی با جستوجو در میان اسناد قدیمی خانوادگی، موفق به کشف آثاری شدیم که سالها مورد غفلت قرار گرفته بود. امیدوارم این کار، زمینهساز تصحیح و انتشار این متون باشد.«
نتیجه جلسه و آینده پژوهش
پس از پرسش و پاسخهای مفصّل و بررسی دقیق رساله، هیئت داوران رساله را با درجه عالی تأیید کرده و بر انتشار آن در قالب کتاب تأکید نمودند. همچنین مقرر شد با همکاری بنیاد امامت و دیگر نهادهای پژوهشی، زمینه برای ادامه مطالعات در این حوزه و گسترش همکاری با مراکز علمی شبه قاره فراهم شود.
جمعبندی
این رساله نه تنها به عنوان یک پژوهش آکادمیک، بلکه به عنوان گامی بلند در احیای هویت علمی امامیه در شبه قاره و تقویت گفتوگوی بینمذهبی قابل توجه است. انتظار میرود خروجی این تحقیق، علاوه بر غنای ادبیات پژوهشی حوزه کلام و تاریخ، به تقویت پیوندهای علمی ایران و شبه قاره بینجامد.
ثبت دیدگاه