صحابه ای که به دست معاویه به شهادت رسیدند
در سلسله یادداشت‌هایی به اقدامات معاویه ابن ابی سفیان در قتل های سیاسی صحابه رسول خدا(ص) اشاره شده که در یادداشت اول به نقش این حاکم اموی در شهادت امام حسن(ع) و مستندات آن پرداخته شد. در این بخش به شهادت یک صحابی دیگر اشاره می کنیم.
-
عمار یاسر (م ۳۷ق)
عمار یاسر یا عمار بن یاسر صحابی پیامبر (ص)، از نخستین مسلمانان و از یاران نزدیک و نخستین شیعیان امام علی (ع) بود. وی فرزند یاسر و سمیه اولین شهدای اسلام بود. عمار در هجرت به مدینه همراه پیامبر (ص) بود و در ساخت مسجد قبا همکاری داشت و در همه جنگ‌های پیامبر نیز شرکت داشت.
عمار بعد از وفات پیامبر (ص) در حمایت از حضرت علی (ع) در ابتدا از بیعت با ابوبکر سرباز زد. وی در زمان خلیفه دوم فرماندار کوفه و فرمانده سپاه اسلام در این شهر شد. عمار در زمان خلیفه سوم از جمله مخالفان خلیفه بود و در اعتراضات علیه او شرکت داشت.
عمار در زمان خلافت امیرالمؤمنین (ع) از همراهان و نزدیکان آن حضرت بود و در جنگ صفین به دست لشکریان معاویه شهید شد. پیامبر (ص) در حدیث الفئة الباغیه، شهادت وی به دست گروه باغی (شورشگر) را از پیش اطلاع داده بود.
آرامگاه عمار در شهر رقه سوریه کنار آرامگاه اویس قرنی قرار دارد که در ۱۳۹۳ش به دست گروه داعش به طور کامل تخریب شد.
بسیاری از منابع معتقدند و تصریح دارند که بعضی از آیات قرآن در مدح عمار نازل شده است. مانند آیه: «الّا مَن اکرهَ و قَلبه مُطمئنّ بالایمان (نحل: ۱۰۶)؛ به جز آنها که تحت فشار واقع شده‌اند در حالی که قلب‌شان آرام و با ایمان است.» جمیع مفسرین اجماع دارند که این آیه در مورد عمار نازل گردیده است.[۱]
سخنان رسول خدا (ص) درباره او بسیار زیاد است و حاکی از جلالت مقام و بلند مرتبه او در دنیا و آخرت است. از جمله آنجا که پیامبر (ص) فرمود: «سراسر وجود عمار سرشار از ایمان است.»[۲] و جای دیگر فرمود: «گوشت و خون او بر آتش حرام شده است».[۳] همچنین نام عمار به عنوان یکی از سه نفری که بهشت به آنها مشتاق است، در کنار نام امیرالمؤمنین (ع) و سلمان نام برده شده است.[۴] در سخنان پیامبر اکرم (ص)، عمار به عنوان معیار حق و باطل معرفی شده است. او کسی است که در اختلافات، همواره در طرف حق ایستاده[۵] و در رویارویی با دو امر، بهترین آنها را برمی گزیند.[۶] دشمنی با عمار همسان دشمنی با خدا توصیف شده است.[۷]
پیامبر خدا (ص) از شهادت عمار نیز خبر داده اند. ایشان فرمودند در حالی که عمار مردم را به بهشت دعوت می کند،[۸] اما او را گروه طغیانگر و سرکش به شهادت می رساند.[۹] به تصریح همه منابع تاریخی، عمار در جنگ صفین هنگامی که در سپاه امیرالمؤمنین (ع) در مقابل سپاه معاویه حضور داشت، به شهادت رسید. وقتی او کشته شد، خبر شهادتش را به معاویه رساندند و یادآور این سخن معروف پیامبر (ص) شدند که عمار را گروه طغیانگر و سرکش می کشد. معاویه گفت: آیا ما عمار را کشته ایم؟ عمار را علی و اصحابش کشته که او را به میدان جنگ آورد![۱۰] وقتي اين سخن به امیرالمؤمنین (ع) رسید، حضرت فرمود: «پس در این صورت پیامبر قاتل حمزه است.»[۱۱]
این حدیث که ذهبی (م ۷۴۸ق) به متواتر بودن آن اذعان دارد،[۱۲] بیانگر حقانیت امیرالمؤمنین (ع) در جنگ صفین، و باطل بودن قاتل ایشان است؛ زیرا رسول خدا (ص) فرمودند: «قاتل عمار در آتش است».[۱۳]
منابع
- ابن ابی شیبه، عبدالله بن محمد، المصنف، الرياض، دار كنوز إشبيليا للنشر والتوزيع، ۱۴۳۶ق.
- ابن ابی یعلی، احمد بن علی، مسند ابی یعلی، القاهرة، دار الحديث، ۱۴۳۴ق.
- بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، دمشق، دار ابن كثير، الخامسة، ۱۴۱۴ق.
- بزار، احمد بن عمرو، مسند البزار، المدينة المنورة، مكتبة العلوم والحكم، ۱۹۸۸- ۲۰۰۹م.
- حلبی، علی بن ابراهیم، السيرة الحلبية، بيروت، دار الكتب العلمية، الثانية، ۱۴۲۷ق.
- ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، بيروت، دار الكتاب العربي، الثانية، ۱۴۱۳ق.
- ــــــــــــــــــــــ، سیر اعلام النبلا، بیروت، موسسه الرساله، ۱۴۰۵ق.
- شیبانی، احمد بن حنبل، فضائل الصحابه، بيروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۳ق.
- ـــــــــــــــــــــــ، مسند احمد، بیروت، موسسه الرساله، ۱۴۲۱ق.
- طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، القاهرة، مكتبة ابن تيمية، الثانیه، بی‌تا.
- قرطبی، ابن عبدالبر، الاستیعاب في معرفة الأصحاب، القاهرة، مكتبة نهضة مصر، ۱۳۸۰ق.
- نسایی، احمد بن شعیب، السنن الکبری، بيروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۲۱ق.
[۱] . «قال أبو عمر رحمه الله: كان عمار وأمه سمية ممن عذب في الله، ثم أعطاهم عمار ما أرادوا بلسانه، واطمأن بالإيمان قلبه، فنزلت فيه: «إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ وقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِيمانِ»}. وهذا مما اجتمع أهل التفسير عليه.» قرطبی، ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج ۳ ص ۱۱۳۶٫
[۲] . «حدثنا وكيع عن سفيان عن الأعمش عن أبي عمار عن عمرو ابن شرحبيل قال: قال رسول اللَّه صلى الله عليه [وآله] وسلم: أن عمارا مُلِئَ إيمانا إلى مشاشه.» ابن ابی شیبه، عبدالله بن محمد، المصنف، ج ۱۷ ص ۲۸٫
[۳] . «حدثنا إبراهيم بن سعيد، قال: نا عبيد بن جناد، قال: نا عطاء بن مسلم، عن سفيان، عن أبي إسحاق الهمداني، عن أوس بن أوس، كذا قال: عن علي، سمعت رسول الله صلى الله عليه [وآله] وسلم يقول: دم عمار ولحمه حرام على النار أن تطعمه.» بزار، احمد بن عمرو، مسند البزار، ج ۳ ص ۱۴٫
[۴] . «حدثنا محمد بن عبد الله بن نمير، حدثنا محمد بن بشر، حدثنا الحسن بن صالح، عن أبى ربيعة، عن الحسن، عن أنس، قال: قال رسول الله صلى الله عليه [وآله] وسلم: ثلاثة تشتاق إليهم الجنة: علي، وعمار، وسلمان.» ابن ابی یعلی، احمد بن علی، مسند ابی یعلی، ج ۴ ص ۴۷۸٫
[۵] . «حدثنا محمد بن عبد الله الحضرمي، ثنا ضرار بن صرد، ثنا علي بن هاشم، عن عمار الدهني، عن سالم بن أبي الجعد، عن علقمة، عن عبد الله، عن النبي صلى الله عليه [وآله] وسلم قال: «إذا اختلف الناس كان ابن سمية مع الحق.» طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج ۱۰ ص ۹۵٫
[۶] . «حدثنا وكيع، عن سفيان، عن عمار بن معاوية الدهني، عن سالم بن أبي الجعد الأشجعي، عن عبد الله بن مسعود، قال: قال رسول الله صلى الله عليه [وآله] وسلم: ” ابن سمية ما عرض عليه أمران قط، إلا اختار الأرشد منهما.» شیبانی، احمد بن حنبل، مسند احمد، ج ۶ ص ۲۲۰٫
[۷] . «من عادى عمارا عاداه الله، ومن أبغض عمارا أبغضه الله.» نسایی، احمد بن شعیب، السنن الکبری، ج ۷ ص ۳۵۶٫
[۸] . «حدثنا عبد الله، قثنا أبي، قثنا وكيع قثنا سفيان، عن سلمة بن كهيل، عن مجاهد، قال: قال رسول الله صلى الله عليه [وآله] وسلم: ما لهم ولعمار يدعوهم إلى الجنة، ويدعونه إلى النار وذاك دأب الأشقياء الفجار.» شیبانی، احمد بن حنبل، فضائل الصحابه، ج ۲ ص ۸۵۸٫
[۹] . «ويح عمار، تقتله الفئة الباغية، عمار يدعوهم إلى الله، ويدعونه إلى النار.» بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ج ۳ ص ۱۰۳۵٫
[۱۰] . «قتل عمار دخل عمرو بن حزم على عمرو بن العاص فقال: قتل عمار، وقد قال النبي صلى الله عليه [وآله] وسلم: «تقتله الفئة الباغية» ، فدخل عمرو بن العاص على معاوية فقال: قتل عمار، قال معاوية: فماذا! قال: سمعت رسول الله صلى الله عليه [وآله] وسلم يقول: «تقتله الفئة الباغية» . قال: دحضت في بولك أو نحن قتلناه، إنما قتله علي وأصحابه.» ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج ۳ ص ۵۷۹٫
[۱۱] . «وذكر أن عليا رضي الله تعالى عنه لما احتج على معاوية رضي الله تعالى عنه بهذا الحديث ولم يسع معاوية إنكاره، قال إنما قتله من أخرجه من داره يعني بذلك عليا، فقال علي رضي الله تعالى عنه فرسول الله صلى الله عليه [وآله] وسلم إذن قتل حمزة حين أخرجه.» حلبی، علی بن ابراهیم، السيرة الحلبية، ج ۲ ص ۱۰۰٫
[۱۲] . «وفي الباب عن عدة من الصحابة، فهو متواتر.» ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلا، ج ۱ ص ۴۲۱٫
[۱۳] . «حدثنا محمد بن عثمان بن أبي شيبة، ثنا سفيان بن وكيع، ثنا محمد بن فضيل، عن مسلم الأعور، عن حبة العرني ، عن عبد الله بن عمرو، قال: سمعت رسول الله صلى الله عليه [وآله] وسلم يقول: قاتل عمار وسالبه في النار.» طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، ج ۱۳ ص ۵۳۹٫
حدیث «فئة باغیه» و پاسخ به شبهات ابن تیمیه در دفاع از معاویه
ثبت دیدگاه