پرسش:
آیا شیعیان در پوشیدن لباس مشكی در عزاداری ها، از بنی العباس تقلید می كنند؟
برخی چنین مدعی شده‌اند که برغم آنکه شیعیان دشمنی آشکاری با بنی العباس دارند اما با این حال در مسئله پوشیدن لباس مشكی در ایام عزای اهل البیت (علیهم السلام)، مقلِد آنان هستند! چرا كه پوشیدن لباس مشكی، از رسومات بنی العباس بوده است و ائمه اطهار (علیهم السلام) بارها بر كراهت پوشیدن چنین لباسی، تاكید كرده‌اند. حال باید به این ادعا و پرسش، پاسخ علمی داد که آیا پوشیدن لباس مشکی در فرهنگ شیعه، تقلید از بنی العباس بوده است؟
پاسخ
در پاسخ به سوال فوق باید گفت: با مراجعه به متون روایی و تاریخی فریقین چنین بدست می آید كه در مسئله پوشیدن لباس مشكی، ما با ۲ دسته از ادله روبه رو هستیم:
دسته اول: روایاتی كه دال بر كراهت پوشیدن لباس مشكی است:
برخی از روایات بر كراهت داشتن پوشیدن لباس مشكی دلالت می كنند. به عنوان نمونه می توان به این روایت اشاره كرد: امام صادق (علیه السلام) چنین فرمودند: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه وآله): یكْرَهُ السَّوَادُ إِلَّا فِی ثَلَاثَةٍ الْعِمَامَةِ وَ الْخُفِّ وَ الْكِسَاء»[۱] رنگ مشكی مكروه است مگر در كفش، عمامه و عبا؛
دسته دوم: روایات و گزارشات تاریخی كه بر مشروعیت پوشیدن لباس مشكی دلالت دارند:
در برخی دیگر از روایات و یا گزارشات تاریخی، به وضوح مشخص است كه اهل البیت (علیهم السلام)، ضمن تاكید بر پوشیدن لباس مشكی در ایام عزای بزرگان دین، همچنین بدان ملتزم نیز بوده اند. به عنوان نمونه به ۳ مورد زیر اشاره می شود:
۱: در دعائم الاسلام چنین نقل شده است: عن ابی عبدالله (علیه السلام) اَنَّه قال: «و لا تلبس الحادّ ثیابا مُصَبَّعه و لا تكتحل و لا تطیب و لا تتزین حتی تنقضی عدّتها و لا باس ان تلبس ثوبا مصبوعا بسواد»[۲] امام صادق (علیه السلام) فرمود: زنی كه شوهرش از دنیا رفته است جامه رنگی نپوشد، و تا سپری شدن ایام عده از پوشیدن لباس های رنگین، سرمه زدن، بوی خوش به كار بردن و زینت كردن بپرهیزد. اما پوشیدن لباس مشكی برای او اشكالی ندارد.
این روایت را مرحوم محدث نوری (ره) نیز در مستدرك الوسائل نقل كرده است[۳]
۲: احمد بن حنبل در مسندش روایتی بدین صورت نقل می كند: عن اسماء بنت عمیس، قالت: «لما اصیب جعفر، اتانا النبی (صلی الله علیه وآله)، فقال: تسلبی ثلاثا ثم اصنعی ما شئت » [۴]
نكته قابل ذكر در ترجمه این روایت، عبارت «تسلبی ثلاثا» است كه با مراجعه به آثار لغت شناسان مطرح اهل سنت، این ابهام برطرف می شود. لغویون، عبارت «تسلبی ثلاثا» را به معنی پوشیدن لباس مشكی دانسته اند. به عنوان نمونه ابن منظور لغت شناسان نام آشنای اهل سنت در لسان العرب، پس از نقل این روایت چنین می نویسد: «تسلبی ای البسی ثیاب الحداد السود»[۵]
بنابراین روایت فوق بدین صورت ترجمه می شود: اسماء بنت عمیس می گوید: وقتی جعفر بن ابی طالب (علیهماالسلام) از دنیا رفتند، پیامبر اكرم (صلی الله علیه وآله) نزد من آمد و به من فرمود: تا ۳ روز، لباس مشكی بپوش، و پس از آن هر لباسی خواستی بر تن كن.
۳: ابن سعد از عالمان نامدار اهل سنت، در طبقات الكبری چنین گزارش كرده است: عن ابی رزین قال: «خطبنا الحسن بن علی (علیهماالسلام) و علیه ثیاب سود و عمامه سوداء»[۶] (پس از شهادت امیرالمومنین (علیه السلام))، امام حسن مجتبی (علیه السلام)، با لباس و عمامه ای مشكی خطبه ای قرائت فرمودند.
حال طبق این ۳ دلیل، كه صرفا بخش كوچكی از ده ها، بلكه صدها دلیلی است كه بر مشروعیت پوشیدن لباس مشكی دلالت می كنند، مشخص می شود كه در عصر سلف امت، در هنگامه عزای بزرگان دین و حتی نزدیكان شان، پوشیدن لباس مشكی، از رسومات غیر قابل انكار محسوب می شود.
از مجموع مباحث فوق مشخص شد كه در مسئله پوشیدن لباس مشكی، با ۲ دسته از ادله روبه رو هستیم: برخی از ادله بر كراهت چنین كاری دلالت دارند. در مقابل برخی دیگر از روایات و گزارشات تاریخی نیز به خوبی، مشروعیت پوشیدن لباس مشكی را اثبات می كنند. حال راه جمعی كه می توان میان این ۲ دسته از ادله اخذ كرد، این است كه پوشیدن لباس مشکی در ایام عادی و بدون جهت، مکروه است اما اگر برای نشان دادن ارادت و محبت به ساحت اهل بیت پیامبر که در قرآن نیز به آن سفارش شده است، دارای وجه معقول و مرحج است که نه تنها مکروه نیست بلکه مستحب می باشد.
بر همین اساس، نمی توان شیعیان را در مسئله پوشیدن لباس مشكی در ایام عزاداری اولیاء الهی، مقلد بنی العباس دانست چرا كه سیره سلف امت و از همه مهم تر روش ائمه اهل البیت (علیهم السلام) نیز بر این بوده است كه در ایام عزاداری بزرگان دین، لباس مشكی بر تن می كردند.
جمع بندی
طبق ادله روایی و تاریخی فراوانی كه در آثار فریقین وجود دارد مشخص می شود كه ائمه اهل البیت (علیهم السلام) و سلف امت، هنگام عزای اولیاء الهی، مشكی بر تن می كردند و پوشیدن لباس مشكی، امری مخصوص به بنی العباس نبوده است. بنابراین ادعای تقلید شیعیان از بنی العباس در سیاه پوشیدن هنگام عزا، بی اساس و غیر علمی است.
پینوشتها:
۱- شيخ صدوق(ره)، الخصال، ج۱، ص۱۴۸، قم، جامعه مدرسين، چاپ اول، ۱۳۶۲ه‌ش.
۲-ابن حيون، دعائم الاسلام، ج۲، ص۲۹۱، قم، موسسه آل البيت (عليهم السلام)، چاپ دوم، ۱۳۸۵ه‌ش.
۳- محدث نوري، مستدرك الوسائل، ج۱۵، ص۳۶۰، قم، موسسه آل البيت (عليهم السلام)، چاپ اول، ۱۴۰۸ه‌ق.
۴-احمد بن حنبل، مسند احمد بن حنبل، ج ۴۵، ص۴۵۹، موسسه الرساله، چاپ اول، ۱۴۲۱ه‌ق.
۵- ابن منظور، لسان العرب، ج۱، ص۴۷۳، بيروت، دارصادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ه‌ق.
۶- ابن سعد، طبقات الكبري، ج۱، ص۳۰۸، طائف، مكتبه الصديق، چاپ اول، ۱۴۱۴ه‌ق.
ثبت دیدگاه