خطبه فدکیه شاهکار دفاع نظری از مقام ولایت

خطبه فدکیه شاهکار دفاع نظری از مقام ولایت

محمدتقی یارمحمدیان، مدیرگروه امامت تبیینی پژوهشکده امامت، در گفت‌وگو با ایسنا، نقش حضرت فاطمه(س) در امامت مورد توجه قرار داد و بیان کرد: این نقش از عوالم پیشین، یعنی خلقت انوار مقدس اهل‌بیت(ع) آغاز می‌شود و در اشتقاق نوری حضرت فاطمه و حضرت علی(ع) آغاز می‌شود و این جهان امتداد پیدا می‌کند.

همچنین تا قیام امام زمان(ع) و زمان رجعت نیز این نقش ادامه دارد.

وی ادامه داد: اگرچه بحث ما جزئی است و در بحث دفاع از امامت و ولایت امیرالمؤمنین است، اما حضرت زهرا(س) نقش بسیار گسترده‌ای در امامت دارد.

در اینجا نیز بحث‌های سیاسی نیز به وجود می‌آید. در بحث هواداری و حمایت از یک حزب و یک شخص سیاسی، اغراض و انگیزه‌های گوناگونی وجود دارد.

یارمحمدیان افزود: اینکه شخصی می‌خواهد از یک جریانی حمایت کند، یک سوال اساسی مطرح می‌شود و آن هم این است که داده‌های اطلاعاتی را از کجا آورده‌ است که بر اساس آن، موضع گیری سیاسی و اجتماعی انجام ‌می‌دهد.

به عنوان مثال، فردی ممکن است به خاطر جوسازی که در فضای مجازی بر اساس شنیده‌های خود، موضع سیاسی اتخاذ می‌کند که ما در این سال‌ها بسیار شاهد آن بوده‌ایم که در واقع جنگ روایت‌هاست.

دشمن نیز از هر سمت و سویی که به سودش باشد، روایات را به آن سمت سوق می‌دهد.

مدیر گروه امامت تبیینی پژوهشکده امامت درباره وجود حضرت زهرا(س) گفت: خداوند متعال در وجود مطهر حضرت صدیقه اطهر(س)، از پیش، زیرساخت‌هایی را بنا نهاده ‌است.

صفات ذاتی همچون، وجود عصمت که قرآن به عنوان یک سند محکم آن را برای همیشه تاریخ بیان کرده است.

وی بابیان مصداق قرآنی آن بیان کرد: در آیه ۳۳ سوره مبارکه احزاب: «إِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا، خدا چنین می‌خواهد که هر رجس و آلایشی را از شما خانواده (نبوت) ببرد و شما را از هر عیب پاک و منزه گرداند.” و نیز در روایات متعددی داریم که عصمت حضرت فاطمه(س) را ثبت و ضبط می‌کند.

یارمحمدیان ادامه داد: دومین صفت ذاتی حضرت فاطمه(س)، پاکی جسم مطهر ایشان بود وجود مقدس حضرت فاطمه(س) آنقدر نورانی بود که عایشه، همسر پیامبر(ص)، نقل می‌کند:« وقتی شب‌ها می‌خواستیم نخ در سوزن کنیم، در مقابل نور صورت مقدس حضرت فاطمه(س)، نخ در سوزن می‌کردیم”.

وی تصریح کرد: وجود حضرت فاطمه(س)، وجودی بسیار پاک و مطهر است که به تعبیر پیامبر(ص): «حوراء الانسیه.” یعنی وجود حضرت فاطمه(س)، یک حوریه‌ای بوده است در قالب انسان.

اگر چنین وجود معصوم که هیچ‌گونه خطا و اشتباه در گفتار، رفتار و مواضع خود ندارد و ما با او روبرو هستیم، این شخص می‌آید و موضع‌گیری سیاسی، اجتماعی و یا یک سخن و رفتاری شخصی دارد، آن رفتار معصومانه است و هیچ‌گونه انگیزه پلید، مادی و مطامع دنیوی در آن وجود ندارد.

مدیر گروه امامت تبیینی پژوهشکده امامت، با بیان سرچشمه‌های علم حضرت فاطمه(س)، گفت: سومین صفت، علم است.

فردی که موضع‌گیری سیاسی می‌کند و یا رفتاری اجتماعی از وی سر می‌زند، باید ببینید که این موضع و رفتار از کجا سرچشمه می‌گیرد.

در روایات و همچنین آیات اشاره شده است که علم ایشان، نه از کوی و برزن است، نه از شنیده‌های این و آن است، بلکه علم ایشان مستقیم از جانب حق تعالی به حضرت فاطمه(س) می‌رسد یا به صورت مستقیم و یا به یک واسطه که آن واسطه نیز خود معصوم است.

یارمحمدیان تبعات پیروی نکردن از امام علی(ع) را اختلافات و پراکندگی‌ها دانست و گفت: اگر در تاریخ بنگریم، بعد از اینکه مردم دست از ولایت امیرالمؤمنین برداشتند، چه اختلافات، پراکندگی‌ها و کشتارهایی راه افتاد مانند جنگ جمل، صفین، نهروان و افتادن حکومت به دست یزید.

وی گفت: حضرت فاطمه(س) در جای دیگری از این خطبه، به نقش محوری امامت اشاره کردند و فرمودند: «مثل الامام کمثل الکعبه، اذ تُوتی و لا تاتی.” این بدین معناست که نباید امام را رها کنیم و مانند مردم زمانه امیرالمؤمنین که آنقدر امام را به انزوا بکشانند که کار امیرالمؤمنین، این باشد که چاه بکَنَد.

شجاعت، شاخصه فاطمه زهرا(س) در دفاع از ولایت

مدیر گروه امامت تبیینی پژوهشکده امامت، با بیان دو سند تاریخی برای سخن خود، افزود: وقتی که شخصی آمد، فریاد زد: «هیزم بیاورید. می‌خواهم این خانه و اهلش را آتش بزنم.” گفتند که در این خانه فاطمه(س) است. این، یکی از حملات چندگانه به منزل حضرت(س) بود و فردی که می‌خواست این کار را بکند تا دید جو بر علیه اوست، کنار کشید.

وی ادامه داد: حضرت زهرا(س) از همان پشت در خطاب به جماعت فرمودند: «من هیچ قوم و قبلیه‌ای را بدتر از شما نمی‌شناسم، شما جنازه رسول الله، کسی که برای هدایت شما آمده بود را رها کردید و به دنبال تعیین خلیفه رفتید.

عهد و پیمانی که در میان خود داشتید، قطع کردید و برخلاف آن عمل کردید. ولایت و رهبری ما اهل بیت را انکار کردید و از ما فرمان نپذیرفتید و زمام امر را از دست ما خارج ساختید و هیچ حقی برای ما قائل نشدید.” لذا، حضرت با شجاعت باز هم به تبیین پرداختند بلکه قلوبشان بیدار شده و هدایت شوند. این مطلب هم در منابع شیعی و هم در منابع سنی نقل شده است.

وی افزود: وقتی حضرت زهرا(س) خطبه را در مسجد خواندند و بیرون آمدند، رفاعة بن رافع به حضرت زهرا(س) گفت: «ای سیده نساء العالمین، اگر علی(ع) می‌آمدند و برای مردم حرف می‌زدند و می‌گفتند که امامت از آن من است، قبل از اینکه عهد با خلیفه اول بنا شود، سراغ هیچکس نمی‌رفتیم.” حضرت فرمودند: «خداوند بعد از روز غدیرخم هیچ حجت و عذری برای هیچکس قرار نمی‌دهد.”

پس از جهت دفاع نظری، حضرت زهرا به شیوه‌های مختلف و در جایگاه‌های مختلف از امامت امیرالمؤمنین با ادله روشن از آیات قرآن و فرمایشات پیامبر، دفاع کردند.

دفاع رفتاری حضرت فاطمه(س)

یارمحمدیان با بیان جنبه دیگری از دفاع حضرت زهرا(س) گفت: حضرت فاطمه(س) یک دفاع رفتاری نیز دارند؛ دفاع سیاسی و اجتماعی و مقابله با سیاست‌های نادرست حاکم بود زهرا(س) به طور علنی در مقابل این سیاست‌ها اعتراض کردند و صدای خودشان را به این نحو به کل مسلمانان، حتی در طول تاریخ، رساندند.

وی بیان کرد: در ثقیفه در جریان بیعت با خلیفه اول، حضرت(س) به شدت در مقابل این تصمیم و بیعت اعتراض کردند و آگاهی به مردم دادند.

این نشان‌دهنده بصیرت بالای حضرت(س) بود تا کسی گمان نکند که او یک زن معمولی خانه‌نشین است که از مواضع سیاسی و اجتماعی سر در نمی‌آورد.

این استاد حوزه یادآور شد: پس این حرکت ایشان، از یک سو در مقابل حکومت غاصبانه و ظالمانه موضع گرفتند و آن را باطل جلوه دادند و سوی دیگر، یک دفاع عملی به صورت قاطع و شجاعانه انجام دادند و از حق امامت امیرالمؤمنین در مواضع سیاسی‌شان استفاده کردند. هیچ فشار، اذیت و ناراحتی، ایشان را از مسیر خود باز نداشت.

دفاع از جنس حمایت عاطفی و همسرانه

یارمحمدیان با معرفی نوع دیگری از دفاع گفت: نوع دیگر دفاع حضرت، دفاع به وسیله آبرو بود. در طول این ۱۸ سال، پیامبر به گونه‌های مختلف، به حضرت زهرا(س) یک آبروی به خصوصی بخشیدند که این آبروبخشی با سخن یا فعل پیامبر اکرم انجام می‌شد.

در منظر همه مسلمانان، این سیره پیامبر ضبط و ثبت می‌شود و از همین امر برای دفاع از ولایت امیر المومنین(ع) استفاده کردند.

مدیر گروه امامت تبیینی پژوهشکده امامت با معرفی جنبه‌های عملی دفاع حضرت زهرا(س) گفت: یکی از جنبه‌های دفاع عملی حضرت زهرا(س) از امیرالمؤمنین، حمایت عاطفی و همسرانه و تربیت فرزندان است.

اگر این مصادیق را در وجود مبارک حضرت زهرا(س) جستجو کنیم، در می‌یابیم که این شاخص‌ها را به سرحد کمال رسانده است.

وی تصریح کرد: حضرت زهرا(س) خطاب به امام علی(ع) فرمودند: «روحی و روحک الفداء، نفسی و لنفسک الوقا یا اباالحسن، ان کنت فی خیر کنت معک، و ان کنت فی شر کنت معک. روح من برای روح تو فدا شود، جان من سپر بلای تو شود. اگر در بهترین حالت‌ها و خوشی‌ها باشی، من با تو هستم و اگر در بدترین حالت‌ها نیز باشی، همراه تو هستم.” این سخنان همه از روی عاطفه و بر اساس سخنان پیامبراکرم(ص) است.

دفاع فرهنگی و آموزشی

یارمحمدیان بیان کرد: خانه مقدس حضرت زهرا(س)، محل آمد و شد مردم بود.

زنان سوالاتی را از طرف مردان خود نزد حضرت می‌آوردند و بعضا خود سوال داشتند و از حضرت(س) می‌پرسیدند.

دفاع با جسم و جان

این استاد حوزه بیان کرد: آخرین دفاع در مقام عمل، دفاع با جسم و جان است که اولین شهیده در راه دفاع از امامت و ولایت، وجود مقدس حضرت زهرا(س) بود و از هیچ حرکتی کوتاهی نکردند.

وی در بخش دیگری از سخنان ابعاد علم حضرت زهرا(س) را مورد توجه قرار داد و تصریح کرد: علم را خداوند به صورت وحی بر حضرت فاطمه(س) نازل می‌کند ویا به واسطه جبرئیل، یا از طریق وجود پاک پیامبراکرم(ص) و یا از طریق امیرالمؤمنین علی(ع) علم به ایشان رسیده است.

یارمحمدیان ضمن بیان هر یک از انواع وحی اظهارکرد: انتقال علم اگر از جبرئیل باشد که هیچ‌گونه خطایی در آن وجود ندارد، از وجود پاک پیامبر نیز خطایی سر نمی‌زند زیر همانطور که در سوره مبارکه نجم آمده است: «وَمَا یَنْطِقُ عَنِ الْهَوَی، إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَی، و از سر هوس سخن نمی‏‌گوید. این سخن بجز وحی نیست.” و اگر از جانب امام علی(ع) باشد نیز ایشان باب مدینه علم نبی است. پس اگر موضعی اتخاذ می‌کنند یا از کسی هواداری می‌کنند از روی حقیقت و علم متصل به خداست.

فاطمه زهرا(س)؛ معیار رضا و غضب خداوند

وی با بیان یکی دیگر از صفات حضرت زهر(س) گفت: چهارمین صفت حضرت فاطمه(س)، مقام حجیت اوست. حجیت یعنی کسی که در قیامت، خداوند می‌تواند به فعل، رفتار، سخن و موضع‌گیری او در برابر بندگان خودش احتجاج کند.

مدیر گروه امامت تبیینی پژوهشکده امامت، با بیان ادله حجیت حضرت(س) اظهار کرد: در روایتی آمده است: «انَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ لَیَغضِبُ لِغَضِبِ فاطِمَه وَ یَرضی لِرِضاها، خداوند عزوجل به خاطر خشم فاطمه، خشمگین؛ و برای خشنودی و رضایت فاطمه راضی می‌شود.” پس حضرت فاطمه(س)، معیار و ملاک رضا و غضب خداوند است.

وی افزود: در کتاب الامالی شیخ صدوق، این روایت نقل شده است: «روزی پیامبر اکرم، نماز صبح را به جماعت خواند و روی مبارک خودشان را به سمت مردم کردند و گفتند: « به خورشید اقتدا کنید که اگر خورشید را از دست دادید، به قمر اقتدا کنید و اگر قمر را از دست دادید به ستاره زهره اقتدا کنید. اگر ستاره زهره را گم کردید، به ستاره دوبرادران اقتدا کنید.”

یارمحمدیان ادامه داد: این جمله کمی مبهم بود، از این رو اصحاب درباره چیستی آن‌ها پرسیدند و حضرت پاسخ داد: «خورشید، من هستم. اگر من را از دست دادید، به ماه یعنی امیرالمؤمنین علی‌بن ابی طالب اقتدا کنید. زهره یعنی حضرت فاطمه(س). سپس اگر حضرت فاطمه(س) را گم کردید، به حسن و حسین(ع) اقتدا کنید.” پیامبر اکرم وجود نازنین حضرت زهرا(س) را محل اقتدای امت قرار دادند. مه نشان دهنده حجیت فاطمه زهرا(س) است.

وی با معرفی مواضع حضرت فاطمه(س)، بعد از قضیه شهادت پیامبر(ص) بیان کرد: این مواضع را به دو بخش تقسیم می‌کنیم؛

دفاع نظری، یعنی مؤمنان موظفند که هر موضع‌گیری که می‌خواهند داشته باشند، از روی علم و آگاهی باشد. از این رو جهاد تبیین بسیار باارزش می‌شود.

لذا حضرت فاطمه(س) در بخش نظری، تئوری برای تبیین مقام ولایت امامت حضرت علی سنگ تمام گذاشتند به طوری که وقتی دیدند اوضاع به سمت باطل و شیطان می‌رود، چادر سر کردند و به سمت مسجد رفتند تا تبیین کنند.

این استاد حوزه گفت: خطبه فدکیه از شاهکارهای دفاع نظری از مقام امامت و ولایت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(ع) است.

ادله زیادی در این خطبه مطرح شد که اثبات کننده ولایت امیرالمؤمنین علی(ع) بود و یکی از آن ادله این بود: «جَعَلَ الله طاعَتَنا نظاما لِلمِلَّه، خدا طاعت ما اهل بیت را برای نظام و نظم بخشی به ملت اسلام قرار داده است.” لذا چه جنگ‌هایی به خاطر اینکه مردم از ولایت امیرالمؤمنین دست برداشتند پیش آمد.

برگزاری نشست فاطمی با محوریت تحلیل خطبه فدکیه در مدرسه علمیه سیده‌النساء علیهاالسلام

راهبردها و راهکارهای الگوی بانوان در حمایت از امام علی علیه السلام با تأکید بر خطبه فدکیه