شب قدر، به عنوان یکی از مهم‌ترین شب‌های سال در فرهنگ اسلامی، نه تنها از نظر معنوی و عبادی جایگاه ویژه‌ای دارد، بلکه از منظر روان‌شناختی نیز می‌تواند تأثیرات عمیقی بر سلامت روانی جامعه بگذارد. این شب، که در قرآن کریم به عنوان شب نزول قرآن و تعیین سرنوشت انسان‌ها توصیف شده است، فرصتی است برای بازگشت به خود، توبه، دعا و ارتباط با خداوند. اما یکی از ابعاد کمتر مورد توجه این شب که تاثیر در سلامت روانی جامعه دارد، ارتباط این شب با امام حیّ و حاضر است.

از این رو می‌توان این گفت‌وگو را با در نظر گرفتن دو بُعد دنبال کرد و این سؤال را پاسخ داد که چگونه با دو مؤلفه شب قدر و جایگاه امام حی و حاضر می‌توان سلامت روح و روان را به جامعه ارمغان داد؟

سید حسن سبزواری -معاون فرهنگی بنیاد بین‌المللی امامت- در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: در اعتقاد شیعه، امام به‌عنوان حجت خدا بر روی زمین، مسئولیت هدایت و تدبیر امور جهان را بر عهده دارد و در شب قدر، مقدرات یک سال به ایشان عرضه می‌شود و ایشان بر اساس مصلحت الهی، در تعیین سرنوشت انسان‌ها و جهان نقش ایفا می‌کند.

وی ادامه داد: بنابر نقل کتاب کافی شریف امام صادق(ع) در تفسیر آیه  «تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ» فرمودند: «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ»  یعنی ما آن (امر ولایت و امامت) را در شب قدر نازل کردیم. پس در هر شب قدر، امر ولایت و امامت برای امام زمان عجل الله فرجه تجدید می‌شود و فرشتگان و روح با اذن پروردگارشان، امور را بر امام زمان نازل می‌کنند.

این پژوهشگر بنیاد بین‌المللی امامت یادآور شد: شب قدر تنها مربوط به نزول قرآن نیست، بلکه مرتبط با نزول امر ولایت و امامت نیز هست و در هر شب قدر، مقدرات یک سال به امام در هر زمان عرضه می‌شود و امام به اذن خداوند، در تعیین این مقدرات نقش دارند.

کاهش استرس و اضطراب با توجه به حقایق دین

سبزواری راهکارهای دستیابی به سلامت روح و روان را بر اساس دو مؤلفه شب قدر و جایگاه امام حاضر مورد توجه قرار داد و گفت: شب قدر با ایجاد فضایی آرام و معنوی، به افراد کمک می‌کند تا از دغدغه‌های روزمره فاصله بگیرند و با دعا، تلاوت قرآن و راز و نیاز با خداوند، از تشویش و اضطراب خود بکاهند.

وی با بیان اینکه قرآن شفاء، نور و رحمت برای بندگان است، گفت: در مراسم شب قدر، افراد در سایه سار قرآن قرار گرفته و با یاد خدا و نام یکایک اهل بیت|(ع) این اضطراب تبدیل به آرامش و اطمینان قلب می‌شود و شاهد قرآنی بر این مدعا، «الا بذکر الله تطمئن القلوب» است و دیگر آن که این «سلام» و آرامش با نزول فرشتگان تا صبحگاهان استمرار داشته و سوغات این فرود و نزول، رحمت به اهل زمین «سلام هی حتی مطلع الفجر»  است.

این پژوهشگر ادامه داد: از منظر اعتقادی، این آرامش با توجه به این که تمام مقدرات به دست امام زمان(عج) تقدیر و به اذن الهی امضا می‌شود، تقویت می‌شود. این باور که سرنوشت انسان‌ها تحت نظارت امام معصوم و با اراده الهی تعیین می‌شود، به افراد احساس امنیت و آرامش می‌دهد و خود را یله و رها در این دنیای پر از آشوب نمی‌بینند. امام صادق(ع) می‌فرماید: «در شب قدر، مقدرات سال آینده بر امام زمان عرضه می‌شود و او به اذن خداوند آن‌ها را امضا می‌کند.»

افزایش امیدواری و خوش‌بینی با محوریت امامت

وی بیان کرد: شب قدر به عنوان شب بخشش و رحمت الهی، به افراد این امید را می‌دهد که می‌توانند با توبه و دعا، گذشته خود را پاک کنند و آینده‌ای بهتر بسازند. این احساس امیدواری، بسیاری از سیه رویان و ناامیدان را به جرگه اهل ایمان آورده و در سایه رحمت الهی قرار می‌گیرند؛ همانطور قرآن کریم در آیه ۵۸ سوره یونس می‌فرماید: «قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَٰلِکَ فَلْیَفْرَحُوا هُوَ خَیْرٌ مِّمَّا یَجْمَعُونَ» و نیز از پیامبر رحمت(ص) نقل شده است: «هر کس در شب قدر بیدار بماند و به عبادت بپردازد، گناهانش بخشیده و به رحمت الهی امیدوار می‌شود».

سبزواری عنوان کرد: اگر چه با توجه به واسطه فیض الهی بودن امام زمان(عج) و مظهر رحمت حق بودن آن حضرت، فوج فوج افرادی را که گرفتار پرونده‌ای همچون حر بن یزید ریاحی بودند را در آغوش مهر و محبت حجت خدا قرار می‌دهد.

تقویت ارتباطات اجتماعی

شب قدر معمولاً با مراسم جمعی مانند نماز جماعت، دعاهای دسته‌جمعی و برنامه‌های فرهنگی همراه است. این فعالیت‌ها به تقویت پیوندهای اجتماعی و احساس تعلق به جامعه کمک می‌کنند و از سوی دیگر این ارتباطات اجتماعی با محوریت معرفت افزایی در محافل نسبت به آموزه های اعتقادی از توحید تا امامت و نقش امام حی حاضر در این لیالی قدر، معنای عمیق‌تری پیدا می‌کند. خداوند در سوره آل عمران آیه ۱۰۳ می‌فرماید: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا» و بنا بر فرموده امیرالمومنین(ع) در نهج البلاغه «امام، ریسمان محکم الهی است که جامعه را به هم پیوند می‌دهد».