صحابه‌ای که به دست معاویه به شهادت رسیدند
در سلسله یادداشت‌هایی به اقدامات معاویه ابن ابی سفیان در قتل های سیاسی صحابه رسول خدا(ص) اشاره شده که در یادداشت‌های قبل به نقش این حاکم اموی در شهادت امام حسن(ع)، عمار یاسر، حجر بن عدی و خُزیمه بن ثابت و مستندات آن پرداخته شد.
با توجه به اینکه شرح زندگی‌نامه همه صحابه ای که توسط معاویه به شهادت رسیده اند، بحث را به درازا می کشاند، در این بخش به نام شاخص ترین صحابه ای که در جنگ صفین به شهادت رسیدند، اشاره می کنیم.
- شهدای جنگ صفین (۳۷ق)
جنگ صفین که با آتش‌افروزی معاویه صورت گرفت، دومین جنگی بود که در زمان خلافت امیرالمؤمنین (ع) واقع شد. این جنگ به بهانه خونخواهی عثمان آغاز شد و با نقشه عمرو عاص در قرآن به نیزه کردن، به حکمیت انجامید و در نهایت با حیله‌گری معاویه و کشته شدن تعداد زیادی از مسلمانان، به اتمام رسید.
در این جنگ، عموم صحابه همراه با امیرالمؤمنین (ع) بودند. یعقوبی می نویسد: هفتاد نفر از رزمندگان جنگ بدر، و هفتصد نفر از آنان که در بیعت رضوان با پیامبر (ص) بیعت کرده بودند، و از دیگر مهاجران و انصار چهار صد نفر در رکاب امیرمؤمنان علی (ع) بودند،[۱] در حالی که تعداد اصحاب پیامبر (ص) در لشگر معاویه از عدد انگشتان دست تجاوز نمی کرد، آن هم از نو مسلمانانی بودند که بعد از فتح مکه مسلمان شده بودند! نقل کرده اند که معاویه به انصار گفت چرا از من طلبکارید؟! « به خدا قسم اندکی از شما با من بودید ولی اکثر شما با علی (ع) بودید».[۲]
درباره تعداد کشته‌های دو سپاه اختلاف است. برخی از مورخان گفته‌اند: از طرفین هفتاد هزار نفر کشته شدند که از این تعداد، چهل و پنج هزار نفر از لشکر معاویه و بیست و پنج هزار نفر از لشکر امام علی(ع) بودند.[۳]
از جمله شهدای سپاه امام علی (ع)، بیست و پنج نفر از بدریون (کسانی که در جنگ بدر در رکاب پیامبر اکرم (ص) جنگیدند) بودند که در جنگ صفین به دست شامیان کشته شدند.[۴] شاخص‌ترین شهدای صحابه که در جنگ صفین به شهادت رسیدند، بدین ترتیب است:
- عمار ياسر ۲٫ خزيمة ذوالشهادتين ۳٫ هاشم بن عتبة: هاشم بن عتبة بن أبى وقاص، مشهور به هاشم مرقال، برادر زاده سعد بن أبى وقاص ۴٫ ابو فضاله الأنصاری: ابو فضالة انصارى، يكى از حاضران در جنگ بدر بود كه در صفّين به شهادت رسيد. ۵٫ سهيل بن عمرو الأنصاری: او نيز از اصحاب رسول خدا (ص) و از حاضران در جنگ بدر بود ۶٫ عبد الله بن بديل و برادرش ۷٫ عبد الله بن كعب مرادی ۸٫ ابو عمره انصاری: او در جنگ جمل يک صد هزار درهم به اميرمؤمنان (ع) كمک مالى كرد تا بر دشمنان خدا پيروز شود. ۹٫ أبو حازم البجلی ۱۰٫ جندب بن زهير العامری ۱۱٫ محمد بن سليمان بن رفاعه: محمد بن سليمان، يكى ياران رسول خدا (ص) بود كه در جنگ احد نيز شركت داشت. ۱۲٫ سعد بن الحارث ۱۳٫ محمد بن سليمان بن رفاعة: محمد بن سليمان، يكى از اصحاب پیامبر (ص) بود كه در جنگ احد نيز شركت داشت. ۱۴٫ عبد الله بن أرقم: او كاتب وحى بود. ۱۵٫ يعلی بن امية: يعلى بن اميه، يكى از اصحاب است كه در ابتدا از طرفداران عائشه و طلحه و زبير بود، در جنگ جمل با آن ها بود. او همان كسى است كه جمل مشهور به عسكر را براى عائشه خريد و به زبير كمک مالى زيادى كرد؛ اما پس از آن به حقانيت اميرمؤمنان (ع) ايمان آورد و در جنگ صفين در ركاب امام علی(ع) به شهادت رسيد.
[۱] . تاریخ یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب، ج ۲، ص ۱۸۸، عدد شرکت کنندگان در بیعت رضوان در بین رزمندگان جنگ صفین را خلیفه بن خیاط ۸۰۰ نفر ذکر کرده است: تاریخ خلیفه بن خیاط، ص ۱۴۸٫
[۲] . ابن عبد ربه، احمد بن محمد، العقد الفرید، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۴ق، ج ۴ ص ۱۱۹٫
[۳] . منقری، ابن مزاحم، وقعه صفین، ۱۴۰۳ق، ص ۴۷۵ و ۵۵۸؛ بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، موسسه الاعلمی، ص ۹۷؛ ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب، دار الأضواء، ص ۱۹۵؛ ابن ابی الحدید، عبدالحمید بن هبة الله، شرح نهج البلاغه، دار احیاء التراث العربی، ج۲، ص۲۰۸.
[۴] . ابن جوزی حنبلی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم، دار صادر، ج ۵، ص ۱۲۰.
نقدى بر آمار تلفات جنگ هاى امام على علیه السلام (جمل, صفین, نهروان)
ثبت دیدگاه