برگزاری نشست نوزدهم ماه امامت با موضوع نقد و بررسی کتاب «الشيعة الامامية و عقائدهم الاجماعية»
نوزدهمین نشست ماه امامت،با عنوان بررسی و نقد کتاب «الشیعة الإمامیه و عقائدهم الاجماعیة» با حضور نویسندگان و ناقدان مطرح و برجسته و جمعی از اساتید،پژوهشگران و دانش‌پژوهان در بنیاد بین المللی امامت برگزار شد.
نشست علمی و تخصصی نقد و بررسی کتاب «الشیعة الإمامیه و عقائدهم الاجماعیة» با حضور جمعی از اساتید، پژوهشگران و علاقه‌مندان به مباحث کلامی و اعتقادی برگزار شد.
این اثر که به قلم حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر فتح‌الله نجارزادگان و سرکار خانم دکتر معصومه رضوانی تألیف شده، در زمره آثار پژوهشی برجسته در حوزه کلام شیعی به شمار می‌رود.
هدف اصلی کتاب، ارائه تصویری مستند و موجز از عقاید امامیه و پاسخ به شبهات مطرح در این زمینه است ناقدین در این جلسه علمی حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی فرمانیان، معاون فرهنگی مجمع جهانی اهل‌بیت و حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصفر جبرئیلی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران بودند.
نشست در دو بخش اصلی برگزار شد: در بخش نخست، نویسندگان کتاب به معرفی اهداف و ویژگی‌های اثر پرداختند و در بخش دوم، ناقدان به بیان نقدها و تحلیل‌های خود درباره محتوای کتاب پرداخته و پیشنهاداتی برای بهبود و ارتقای آن ارائه کردند.
معرفی کتاب: روایتی از ۱۵ سال تلاش برای تدوین یک سند جامع
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر فتح‌الله نجارزادگان، در ابتدای جلسه ضمن ارائه توضیحاتی درباره تاریخچه تألیف این کتاب، گفت:
«ایده اولیه این اثر در سال ۱۳۸۹ شکل گرفت. هدف ما از ابتدا این بود که مجموعه‌ای مستند و ماندگار از باورهای مشترک و مورد اجماع علمای شیعه ارائه دهیم. این کتاب می‌خواست به‌عنوان یک سند رسمی و معتبر، پاسخ‌گوی بسیاری از سوءبرداشت‌ها و حتی اتهامات نادرستی باشد که به شیعه وارد می‌شود.»
او افزود:
«در فرآیند نگارش این کتاب، آثار و رساله‌های ۷۵ تن از بزرگان علمای شیعه از عبدالعظیم حسنی تا علمای معاصر مورد مطالعه قرار گرفت. تلاش ما این بود که دیدگاه‌های محوری و اساسی این علما را در قالبی موجز و قابل فهم برای مخاطبان امروزی گردآوری کنیم. یکی از چالش‌های مهم ما در این مسیر، انتخاب عباراتی بود که در عین اختصار، حاوی دقت علمی و استناد کافی به منابع معتبر باشند.»
سرکار خانم دکتر رضوانی، دیگر نویسنده این کتاب، نیز در سخنان خود اظهار داشت:
«شیعه امامیه در طول تاریخ از نظر میراث علمی و اعتقادی بسیار غنی بوده است. اما متأسفانه این میراث گاهی به‌درستی معرفی نشده و یا در میان افکار عمومی ناآشنایی‌هایی درباره آن وجود دارد. این کتاب در تلاش است تا با بهره‌گیری از منابع معتبر، تصویری دقیق و وحدت‌بخش از عقاید شیعه ارائه دهد. هدف ما این بود که علاوه بر جامعه علمی، بتوانیم این اثر را به‌عنوان مرجعی برای معرفی شیعه به دیگر مذاهب اسلامی نیز مطرح کنیم.»
ویژگی‌های برجسته کتاب
کتاب «الشیعة الإمامیه و عقائدهم الاجماعیة» شامل سه بخش اصلی است:
اصول اعتقادی شیعه امامیه: مباحثی مانند توحید، نبوت، امامت، معاد، و صفات الهی در این بخش بررسی شده‌اند.
مباحث اختلافی: این بخش به موضوعات مورد اختلاف میان شیعه و اهل سنت مانند تقیه، غلو، شفاعت، و جایگاه صحابه می‌پردازد.
مفاهیم کلیدی: در این قسمت به موضوعاتی مانند زیارت، توسل، بدعت، و عبودیت پرداخته شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر نجارزادگان درباره ساختار و روش این کتاب توضیح داد:
«ما سعی کردیم دیدگاه‌های علمای برجسته شیعه را به صورت موجز و مستند ارائه دهیم. برای هر موضوع، منابع متعددی از میان آثار بزرگانی مانند شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی، علامه حلی و دیگران بررسی شده است. هدف این بود که کتاب بتواند تصویری شفاف و دقیق از هویت اعتقادی شیعه ارائه دهد.»
نقدها و تحلیل‌های ناقدان: نقاط قوت و ضعف کتاب
در ادامه نشست، دو تن از اساتید برجسته به‌عنوان ناقدان اصلی کتاب، به ارائه دیدگاه‌های خود پرداختند.
حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمد صفر جبرئیلی و حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر فرمانیان، ضمن تقدیر از تلاش‌های نویسندگان، نقدهایی ساختاری و محتوایی را مطرح کردند.
نقدهای دکتر محمد صفر جبرئیلی
دکتر جبرئیلی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، در سخنان خود اظهار داشت:
«این کتاب از نظر استفاده از منابع معتبر و تنوع آن‌ها قابل تحسین است. اما در ساختار و ترتیب موضوعات ضعف‌هایی دیده می‌شود که نیاز به اصلاح دارد.»
وی به برخی از نکات اصلی انتقاد خود اشاره کرد:
ساختار کتاب: بخش‌های مقدماتی کتاب طولانی و گاهی غیرضروری هستند و می‌توانستند به‌صورت موجزتر در دل مباحث اصلی گنجانده شوند.
فقدان برخی موضوعات مهم: برخی مباحث کلیدی نظیر مسئله شر، علم انبیا و برخی از صفات الهی مانند صفت عدل، به‌طور کامل در کتاب پوشش داده نشده‌اند.
ارتباط با مخاطب اهل سنت: برخی از نقل‌قول‌ها و احادیث مورد استفاده در کتاب، ممکن است برای مخاطبان اهل سنت قابل‌قبول نباشند. لازم بود از زبانی استفاده شود که فضای تقریب مذاهب را تقویت کند.
نقدهای دکتر فرمانیان
دکتر فرمانیان، معاون فرهنگی مجمع جهانی اهل بیت (ع)، نیز در نقدهای خود به برخی اشکالات ساختاری و محتوایی اشاره کرد و گفت:
«یکی از نکات قابل‌توجه در این کتاب، دوگانگی در رویکرد نویسندگان است. در برخی بخش‌ها، آن‌ها به‌عنوان مجتهد ورود کرده‌اند و دیدگاه‌های خود را مطرح کرده‌اند، اما در بخش‌های دیگر، رویکردی ناظرانه و بی‌طرف اتخاذ شده است. این مسئله انسجام کتاب را تا حدی تحت تأثیر قرار داده است.»
وی همچنین به غفلت از آثار برخی از علمای برجسته معاصر اشاره کرد و افزود:
«آثاری از شهید محمدباقر صدر، آیت‌الله جوادی آملی و علامه مصباح یزدی می‌توانست در غنای علمی این کتاب تأثیرگذار باشد. همچنین برخی منابع کلیدی که در حوزه کلام شیعه بسیار مهم هستند، مورد غفلت قرار گرفته‌اند.»
جمع‌بندی و پاسخ نویسندگان
در بخش پایانی نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر نجارزادگان به جمع‌بندی نقدها و پاسخ به آن‌ها پرداخت. وی گفت:
«این کتاب گامی نخستین در مسیر تدوین یک سند جامع از عقاید شیعه است. بسیاری از نقدها وارد هستند و امیدواریم در چاپ‌های بعدی با استفاده از پیشنهادات ارزشمند اساتید، اثری کامل‌تر و پربارتر ارائه کنیم.»
وی در پاسخ به انتقاداتی که درباره حذف برخی موضوعات مطرح شده بود، اظهار داشت:
«ما تلاش کردیم مباحثی را که بیشترین نیاز و اهمیت را دارند، در کتاب بگنجانیم. اما طبیعی است که چنین آثاری همیشه جای گسترش و تکمیل دارند. نقدهای امروز به ما کمک می‌کند تا در چاپ‌های آینده، این نقایص را برطرف کنیم.»
نتایج و دستاوردهای نشست
این نشست با استقبال اساتید و پژوهشگران حاضر در جلسه و همچنین مخاطبان آنلاین روبه‌رو شد.
حاضران بر ضرورت ادامه این‌گونه نشست‌های علمی برای نقد و تکمیل آثار پژوهشی تأکید کردند.
پیشنهاد شد که کتاب با افزودن برخی مباحث تکمیلی و بازنگری در ساختار، به‌عنوان مرجعی برای محافل علمی و تقریب مذاهب اسلامی معرفی شود.
تأکید شد که اثر در نسخه‌های بعدی باید توجه بیشتری به آثار معاصر و نیازهای روز جامعه علمی داشته باشد.
این جلسه با قدردانی از نویسندگان و ناقدان به پایان رسید.
ثبت دیدگاه