واکنش امام علی علیه السلام به ماجرای سقیفه در نهج البلاغه

چکیده مقاله«واکنش امام علی علیه السلام به ماجرای سقیفه در نهج البلاغه»

ابوبکر بن ابی قحافه به محض دریافت خبر تجمع انصار خزرجی به رهبری سعدبن عباده در سقیفه بنی ساعده، بدون فوت وقت، به همراه عمر بن خطاب و ابوعبیده جراح به این محل شتافت و در غیاب رقبای هاشمی خود – علی و عباس- توانست با تاکید بر خویشاوندی با رسول خدا(ص) و برتری قریش بر سایر قبایل عرب، بارزترین تجلی عقل سیاسی عربی را در پرتو منطق قبیله ای برای بیعت با خود تهییج کند.

پرسشی که در کانون توجه این مقاله قرار دارد این است که انتخاب ابوبکر در سقیفه بنی ساعده، چه واکنشی را از جانب امام علی(ع) برانگیخت؟

یافته های این پژوهش که مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی و مستند به خطبه های نهج البلاغه و داده های تاریخی است، نشان می دهد که آن حضرت، قاطعانه به نفی منطق قبیله ای سقیفه پرداخت اما در همان حال، با هوشمندی و درایت، به اتخاذ «راهبرد صبوری» و اجتناب از وحدت شکنی روی آورد تا کیان اسلام از هرگونه خطر احتمالی در امان بماند.

مقدمه

علی بن ابی طالب(ع) که به حيث قرابت با رسول الله (ص) سبقت در ایمان ،مصاحبت با پیامبر، پیشتازی در جهاد و فهم عمیق و شگفت انگیزش از قرآن و معارف دینی و مهمتر از همه توصیه پیامبر در غدیر خم شایسته ترین فرد برای جانشینی رسول خدا در امر هدایت امت اسلامی بود.

در گرماگرم تغسیل و تکفین ،پیامبر از حادثه غیر منتظره سقیفه با خبر شد که طی آن ابو بکر توانسته بود با طرح ادعای قرابت با پیامبر جمعیت حاضر را به انفعال بکشاند و نظریه حاکمیت قریش را بر مدعیان تحمیل نماید.
منطقی که ابوبکر در سقیفه به کار گرفت و موجب بر آمدن وی بر اریکه قدرت و خلافت شـد نــه تنها ادعای انصار خزرجی را که از واهمه سلطه یابی مهاجرین به آن محل شتافته بودند به حاشیه راند، بلکه واکنش جدی امام علی را نیز در پی آورد که راهبرد قریش را در انتخاب ابوبکر، «بازگشت بلیه جاهلی» خواند و خود را سزاوارتر از منتخب سقیفه در هدایت و اداره جامعه شمرد.

نهج البلاغه به عنوان مهمترین منبعی که خطبه‌ها و نامه های امام را در خود جای داده است می‌تواند در کنار منابع تاریخی یاریگر ما در شناخت مواضع ایشان نسبت به رویداد سقیفه باشد و به فهم راهبرد آن حضرت در مواجهه با منطق بازیگران و کارگردانان سقیفه کمک کند.
امام در خطبه‌های متعدد به ماجرای سقیفه و میراث ربوده خود و شرایطی که جامعه اسلامی پس از رحلت پیامبر به آن دچار شد اشاره می‌کنند و از مشی خود در برابر وضعیت حاکم سخن می‌گویند.

برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید

حجتی قاطع علیه پیروان سقیفه

مفهوم یابی عصبیّت جاهلی و بازنمود آن در سقیفۀ بنی ساعده