فایده امام غایبی که در جامعه حضور ندارد تا مردم را هدایت کند، چیست؟

پرسش:

فایده امام غایبی که در جامعه حضور ندارد تا مردم را هدایت کند، چیست؟

پاسخ :

قبل از پرداختن به پاسخ ذکر این نکته ضروریست که وقتی چیزی با ادله و شواهد مستدل و اثبات شد ندانستن فواید آن ضرر و ضربه ای به اصل اعتقاد نخواهد بود. مثلا چه بدانیم حکمت و فایده تعداد رکعات نماز صبح چیست و چه ندانیم برای یک مسلمان معتقد فرقی نمی کند. شیعیان نیز بر اساس ادله به این نتیجه رسیده اند که امام زمان (عج) زنده و حاضر هستند و اینکه فایده غیبت امام را بدانند یا نداند در اصل اعتقادشان تاثیری ندارد.

اما در خصوص فواید امام غایب چند پاسخ وجود دارد :

۱-  مشترک بودن سؤال میان همه مسلمانان

عموم مسلمانان و حتی وهابیان باید به همین سؤال پاسخ دهند. زیرا همان اعتقادی که شیعه نسبت به زنده و غایب بودن امام دوازدهم دارد را عموم مسلمانان نسبت به تعدادی از فرستادگان و اولیاء الهی دارند. توضیح اینکه حضرت عیسی (علیه السلام) از کسانی است که مسلمانان اعم از شیعه و سنی اعتقاد به زنده بودن ایشان دارند. همچنین گفته شده است که سه پیامبر دیگر همچنان زنده هستند. سعد الدین تفتازانی  از علمای بزرگ اهل سنت که آثار وی هنور کتب در مدارس علمیه اهل سنت تدریس می شود در این باره می نویسد:

«على ما ذهب إليه العظماء من العلماء من أن أربعة من أنبياء في زمرة الأحياء الخضر والياس في الأرض وعيسى وإدريس في السماء»[۱]

بزرگان از علما به این عقیده هستند.چهار نفر از انبیاء جزء زنده‌ها هستند. خضر و الیاس در زمین زنده هستند، حضرت عیسی و ادریس هم در آسمان.

لذا از وهابیان که به منظور تشکیک در زنده بودن امام دوازدهم شیعه سؤال از فایده وجود و حضور امام را مطرح می کنند باید پرسید زنده بودن این۴ پیامبر که هیچ فعالیت تبلیغی و هدایت گری ندارند چه فایده ای دارد؟ و آیا جهل نسبت به این فایده دلیلی بر انکار وجود ایشان می شود؟

۲- تنوع فواید

فایده وجود فرد فقط به این نیست که مردم او را ببینند بلکه به گواهی آیات قران ممکن است وجود یک فرد برکاتی داشته باشد که مردم بدون اینکه متوجه شوند از برکات وجودی او بهره مند شوند. مثلا در قرآن می خوانیم:

«وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمْ وَأَنْتَ فِيهِمْ»[۲]

خداوند چنین نیست که مردم را عذاب کند در حالی که تو در میان اینها هستی.

تا زمانی که پیامبر در میان مردم است خدا بر اینها عذاب نازل نمی‌کند، این برکت معنوی وجود پیامبر است. صرف اینکه پیامبر در میان مردم هست به برکت او عذاب نازل نمی‌شود.

همچنین در کتب حدیثی اهل سنت روایاتی وجود دارد که نشان می دهد خدا به برکات وجود افراد عادی به کل جامعه رحمت و نصرت می کند. در صحیح بخاری آمده است:

«رَأَى سَعْدٌ رضي الله عنه أَنَّ له فَضْلًا على من دُونَهُ فقال النبي هل تُنْصَرُونَ وَتُرْزَقُونَ إلا بِضُعَفَائِكُمْ»[۳]

سعد پیش خودش فکر می‌کرد که از دیگران بالاتر است، حضرت فرمودند:آیا شماها کمک می‌شوید مگر به ضعفایتان؟

یعنی عموم شما مسلمانان مشمول نصرت و یاری خدا می‌شوید به برکت افراد ضعیفی که در جامعه شما هستند. بخاری در ادامه حدیث دیگری نقل می کند که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) می‌فرماید:

«يَأْتِي زَمَانٌ يَغْزُو فِئَامٌ من الناس فَيُقَالُ فِيكُمْ من صَحِبَ النبی فَيُقَالُ نعم فَيُفْتَحُ عليه»[۴]

یک زمانی می‌آید که عده‌ای از مسلمانان در راه خدا می‌جنگند و به میدان جنگ می‌روند. بعد گفته می‌شود آیا در میان شما کسی هست که از اصحاب پیامبر باشد، با پیامبر مصاحبت کرده باشد؟ می گویند بله (و) پیروز می‌شوند.

یعنی به برکت اینکه یک نفر از اصحاب پیامبر وجود دارد، آن گروه پیروز می‌شوند. بعد می‌گوید که باز زمان دیگری پیش می‌آید، عده‌ای به جنگ می‌روند، گفته می‌شود آیا در میان شما کسی هست که با یکی از اصحاب پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) مصاحبت کرده باشد ؟ جواب داده می‌شود بلی، بعد باز به برکت او فتح نصیب می‌شود.

وقتی به برکت حضور یک صحابی معمولی،  یک نفر از تابعین یا  از تبع تابعین، پیروزی نصیب مسلمانان می‌شود دیگر درباره فواید وجود کسی که چنان جایگاهی در درگاه الهی دارد که حضرت عیسی که پیامبر اولوالعزم است پشت سر او نماز می خواند جای هیچ سؤال و ابهامی نیست. کسی که قرار است زمان را پر از عدل و داد کند.

۳- حضور پر برکت افرادی در میان امت تا قیامت

ابن کثیر شاگرد مکتب فکری ابن تیمیه، در تفسیر خود حدیثی نقل می‌کند که:

«قال لا يزال فيكم سبعة بهم تنصرون وبهم تمطرون وبهم ترزقون حتى يأتي أمر الله»[۵]

هفت نفر هستند که همیشه در میان شما هستند و به برکت این هفت نفر شما مسلمانان یاری می‌شود. به خاطر آنها باران بر شما می‌بارد.به برکت آنها روزی داده می‌شوید. تا دستور خدا بیاید (که احتمالا مقصود قیامت باشد).

می‌گوید به برکت این ۷ نفر تا قیامت روزی داده می‌شوید، کمک می‌شوید، باران باریده می‌شود، خب یک حدیث اهل سنت می‌گوید ۷ نفر، یکی می‌گوید ۴۰تا، یکی می‌گوید ۳۰ تا. بعضی از این روایات را آقای طبرانی آورده است، و هیثمی در مجمع الزوائد آنها را از طبرانی نقل کرده و بعد هم می‌گوید: «هذا اسناده حسن: سندش هم خوب است.»

پس از نظر شیعه و سنی در اینکه افرادی تا روز قیامت در میان امت هستند که روزی مردم هم به برکت وجو انهاست اختلافی نیست.  از نظر امامیه آن افرادی که مایه خیر و برکت و از همه بیشتر هستند بعد از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) ۱۲ امام (علیهم‌السلام) هستند که در هر زمانی  امامی هست که او در راس این صالحین است، حالا اگر کسی بگوید ۷ تا، یا ۳۰ تا، یا ۴۰، طبعا اولین نفرش آن فردی است که جانشین پیامبر است، از اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) است، خب این روایات هم می‌تواند موید باشد که وجود امام زمان دارای برکات و فوایدی بسیار با اهمیت است.

۴- تاثیر روانی وجود امام زنده و حاضر بر مردم

نکته پایانی اینکه تاثیر روحی و امید بخش امام زنده و غائب بر مردم ستمدیده ای که تشنه عدالت و چشم به راه منجی عدالت گستر هستند بسیار بیشتر ازامامی عدالت گستری است که نمی‌دانیم اصلا به دنیا آمده است یا نه و اگر به دنیا نیامده تا به دنیا بیاید و بزرگ شود و کار را شروع کند سالها طول می‌کشد. اینکه الان این فرد موجود است، زنده است، فقط هر موقع خداوند امر کند قیام می‌کند،  در ایجاد امید در مردم که دعا کنند خدایا هر چه زودتر دستور بدهندتاثیر بیشتری دارد. این هم یکی از تاثیرات امام غائب بر جامعه است.

منابع:

[۱] . تفتازانی، مسعود بن عمر، شرح المقاصد فی علم الکلام، ناشر: دارالمعارف النعمانیه، پاکستان، ۱۴۰۱ه.ق. ج۲، ص۳۱۱

[۲] . سوره انفال آیه ۳۳

[۳] .بخاری، محمدبن اسماعیل، صحیح بخاری،تحقیق: مصطفی دیب البغا، ناشر: دار ابن کثیر، بیروت، چاپ سوم،۱۴۰۷ه.ق. ج۳، ص۱۷۵٫

[۴] .همان، ج۳، ص۱۷۵

[۵] . ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر ابن کثیر، ناشر: دار الفکر، بیروت، ۱۴۰۱ه.ق. ج۱، ص ۳۰۴٫