بسم الله الرحمن الرحیم
شما هم دلتنگ زیارت امام رضا علیه السلام هستید!؟ چند روزی است هوای زیارت امام رضا علیه السلام به دلم افتاده، یادم آمد ماه ذی القعده در پیش است، به فکر افتادم در ایام زیارت مخصوصه به زیارت حضرتشان رفته و از نزدیک عرض ادب کنم. زمان زیادی تا این ایام نمانده و باید سریع مهیای سفر شد.
برای زائران حضرت رضا علیه السلام اجر و پاداش های مختلفی در روایات بیان شده که برخی از آنان از این قرار است: تعدادی از روایات بهشت جاویدان را به عنوان پاداش زائران حضرت بیان کرده، برخی از روایات به آمرزش گناهان زائران و حرام شدن آتش دوزخ بر بدن آنان اشاره می کند. برخی روایات ثواب هزار حج برای زائران حرم رضوی بیان نموده اند، تعدادی دیگر به اختصاص ثواب شهید نسبت به زائران اشاره می کند و تعدادی از روایات رواشدن حاجت زائران حرم حضرت رضا علیه السلام را بیان می کند که البته معرفت و شناخت نسبت به حضرت رضا علیه السلام از شروط این پاداش ها بیان شده است.(علامه مجلسی، بحار الانوار، ج۱۰۲، ص۳۱ الی ۳۹؛ ابن قولویه، کامل الزیاراۀ، ص ۳۰۶، شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، بیروت، ص۲۹۱) اگر چه هر یک از این موارد به تنهایی مورد اهمیت بوده و علت کافی جهت مهیای زیارت شدن است، اما آنچه که من را به زیارت امام رئوف و مهربان خود حضرت رضا علیه السلام سوق می دهد و شوق من را دو چندان می کند، هیچ یک از این پاداش ها نخواهد بود! شما چطور؟ سبب اشتیاق‌تان به زیارت حضرت رضا علیه السلام چیست؟
به سمت مشهد حرکت نمودم، همیشه بر کسانی که نزدیک مشهد و مجاور حرم حضرت رضا علیه السلام هستند غبطه می خوردم، چرا که حرم حضرت فاصله زیادی با ما داشت، بعد از پیمودن راه طولانی به مشهد رسیدم، با تمام خستگی که به تن داشتم به مجرد ورود به مشهد و دیدن گنبد طلا و زیبای حرم حضرت شمس الشموس علیه السلام تمام خستگی از تنم خارج شد و قلبم به شوق دیدار به تپش افتاد. همیشه در اولین نگاه به حرم، یاد این چند بیت شعر افتاده و زیر لب زمزمه می کنم:
آمدم ای شاه پناهم بده/ خط امانی زگناهم بده
ای حرمت ملجأ درماندگان/ دور مران از در و راهم بده
لایق وصل تو که من نیستم/ إذن به یک لحظه نگاهم بده
به راستی که این ابیات در دل و جان ما ایرانی‌ها جای گرفته و حرف دل افرادی چون من را به زبان شعر بیان نموده است. ایام زیارت مخصوصه حرم خیلی شلوغ است، ولی با تمام شلوغی ها چنان آرامشی در حرم موج می زند که گویا این مکان قطعه ای از بهشت بر روی زمین است. وارد صحن شدم و قلبم بیشتر به تپش افتاد. کفش هایم را به کفشداری داده و وارد رواق شدم تا اینکه مقابل ضریح حضرت رسیدم. بعد از خواندن زیارت نامه، محو عظمت و جلالت این حریم پاک و مطهر شده و مدتی مات و مبهوت به ضریح حضرت نگاهم دوخته شده بود و با امام رئوف خود سخن می گفتم.
شما هم چنین حسی دارید!؟ من هرگاه به زیارت مشرف می شوم جدای از احترام و سر تعظیم فرو آوردن در مقابل این حریم، احساس رابطه‌ی صمیمانه‌ای با حضرت داشته و حضرت رضا علیه السلام را به مانند پدری مهربان و دلسوز مقابل خود می بینم که درد و دل من را می شنود، با غصه هایم غمگین و با شادمانی من خوشحال می شود، خطاهایم او را غمگین و خوبی هایم او را شادمان می کند، پدری که توان هر نوع کمکی را بر من دارد و هر آنچه خیر و صلاح من است به من عطا می کند. نمی دانم علت این احساس من چیست و از کجا حاصل شده است!؟ اما می دانم این احساس به مانند رابطه صمیمیانه‌ی پدر و فرزندی بوده که من را همیشه دلتنگ زیارت حضرت می کند و تمام سختی راه را بر من آسان می گرداند. شما علت این احساس را می دانید!؟ می دانید چرا هنگام ایستادن مقابل حریم امامان علیهم السلام حس رابطه‌ی صمیمانه به قلب ما خطور می کند!؟ به چه علت سخنانی که حتی برخی از آنان را با پدر و مادر و دوست و رفیق صمیمی خود در میان نمی گذاریم، با امامان علیهم السلام پیرامون آن سخن گفته و در امورات روز مرّه از آنان طلب خیر می کنیم!؟
رابطه‌ی امامان با امتشان
آنچه در میان همگان به روشنی قابل درک و ملموس بوده، رابطه های صمیمانه و دوستانه‌ی نسبی و سببی بین افراد است. در میان رابطه های احساسی که بین افراد برقرار می شود شاید بتوان صمیمانه ترین آن ها را رابطه‌ی پدر و فرزندی یا مادر و فرزندی دانست چرا که بیشتر والدین تمام خصوصیات رفتاری و احساسی فرزندان خود را درک کرده و بسیار دلسوزانه نسبت به رفتارهای فرزندان عکس العمل نشان می دهند. برخی رابطه صمیمانه برادری را بر دیگر رابطه ها مقدم می کنند، البته افرادی هستند یک رفیق گرمابه و کاشانه را در برخی اوقات بر نزدیکترین افراد خود ترجیح داده و رازهای خصوصی را که از دیگران پنهان می کنند، با رفیق نزدیکشان در میان می گذارند. رفیق و همدم صمیمی عنوانی است که گاهی به رابطه های نسبی و سببی نیز اطاق می شود.
حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام در قسمتی از حدیث نورانی «مرو» به بیان صفات امام پرداخته اند. حضرت تمام روابط صمیمانه و دوستانه‌ی ممکن را نسبت به رابطه‌ی امام با امت بیان نموده است. حضرت فرموده اند: «الإِمامُ الأَنيسُ الرَّفيقُ، وَالوالِدُ الشَّفيقُ، وَالأَخُ الشَّقيقُ، وَالاُمُّ البَرَّةُ بِالوَلَدِ الصَّغيرِ»
الامام الانیس الرفیق
در این قسمت از روایت حضرت رضا علیه السلام برای امام دو صفت «انیس و رفیق» را بیان می کنند. واژه «انیس» به همدمی که هنگام وحشت و ترس با او مأنوس هستیم معنا شده و واژه «رفیق» به دوست و رفیقی که با لطف و مدارا برخورد می کند اطلاق شده است. (مازندرانی، محمد صالح، شرح اصول کافی، دار احیاء التراث العربی، ج۵، ص۲۱۱) پس امام رفیقی است که هنگام ترس با او مأنوس هستیم و او نیز با لطف با ما برخورد می کند. این فرمایش حضرت یک نوع ارتباط صمیمانه را میان امام و مأمومین بیان می کند که شاید با بیان آن نیاز به بیان دیگری نباشد اما در عین حال حضرت با کلمات دیگری به بیان این رابطه می پردازند.
الوالد الشفیق
در این قسمت حضرت رضا علیه السلام امام را پدر دلسوز و مهربانی معرفی می کند که جز خیر برای فرزندش چیزی نمی خواهد. (مازندرانی، شرح اصول کافی، ج۵، ص۲۱۱) در روایات دیگر از پیغمبر صلی الله علیه وآله و امیرالمؤمنین علیه السلام به عنوان پدران امت یاد شده است. حتی در برخی از این روایات حق این دو پدر از حق پدرانی که سبب به دنیا آمدن ما شده اند مهمتر دانسته شده، چرا که اطاعت از آنان سبب نجات از آتش دوزخ و ورود به بهشت ابدی می شود. اما در روایت مذکور از حضرت رضا علیه السلام، تمام امامان معصوم علیهم السلام همچون پدر دلسوز و مهربان معرفی شده اند. (علامه مجلسی، بحار الانوار، ج۲۳، ص۲۵۹)
در این قسمت از روایت نیز حضرت رابطه‌ی صمیمانه امام با امت را بیان می کند. در دین اسلام نسبت به رابطه فرزند و پدری حقوقی بیان شده که از جمله‌ی آن اطاعت، محبت، احترام، دعا، زیارت قبور آن ها و …. است. حدیث مذکور وظیفه شیعیان و محبین را در رعایت این حقوق نسبت امامان علیهم السلام نیز ثابت می کند. رعایت این حقوق آنچنان مورد اهمیت بوده است که وجود نازنین رسول الله صلی الله علیه وآله و امیرمؤمنان علیه السلام در آخرین لحظات عمرشان کسانی که مورد عاق والدین قرار می گیرند را لعنت نموده و فرموده اند: منظور از والدین در اینجا حضرت رسول صلی الله علیه وآله و امیرمؤمنان علیه السلام است. (مجلسی، بحار الانوار، ج۴۰، ص۴۵)
الاخ الشقیق
حضرت رضا علیه السلام با این بیان امام را به مانند برادر تنی و همسان معرفی می کند. در این فقره نیز یکی دیگر از صمیمانه ترین روابط ممکن، به رابطه‌ی امام و امت نسبت داده شده است. در آیات و روایات دیگر مؤمنان به عنوان برادر دینی یکدیگر معرفی شده اند اما تفاوت آن روایات با این بیان امام رضا علیه السلام این است که حضرت رابطه‌ی امام و مأمومین را نه برادر دینی بلکه برادر تنی و همسان معرفی می کنند.
الاُمُّ البَرَّۀ بالولد الصغیر
در این فراز از روایت حضرت رابطه امام با امت را به مانند رابطه‌ی مادر نیکوکار نسبت به فرزند کودک خود بیان می کند که این بیان حضرت نهایت ارتباط دوستانه‌ی امام با امت و مأمومین را به روشنی نمایان می کند چرا که یکی از صمیمانه ترین و دوستانه ترین روابط ممکن که در این عالم وجود دارد، رابطه‌ی دوستی و محبت شدید مادر نسبت به فرزند در کودکی است. در اینجا باید به این نکته توجه داد که فرزندان در سنین کودکی لحظه به لحظه نیازمند الطاف کریمانه‌ی مادران خود بوده و می توان گفت در کوچکترین امورات روزمرگی محتاج به یاری مادران هستند، در نتیجه این فراز از روایت، جدای از بیان رابطه‌ی صمیمانه امام و امت، نیاز لحظه به لحظه امت بر امام معصوم علیه السلام را بیان می کند.
احساس پدری در دیدار با امام
عده ای از یمن به مدینه آمده تا خدمت رسول خدا صلی الله علیه وآله برسند. حضرت فرمودند: آنان گروهی هستند که دلهایشان نرم و ایمانشان استوار است. آنان در دیدار با پیغمبر صلی الله علیه وآله پرسیدند: وصی شما کیست؟ حضرت ویژگی هایی را از قرآن نسبت به وصیشان فرمودند. اهل یمن عرضه داشتند: یا رسول الله صلی الله علیه و آله وصیتان را به ما نشان بده که ما به دیدار او مشتاق شدیم.
حضرت فرمودند: خداوند تبارک و تعالی او را برای مؤمنان از نظر چهره شناس قرار داده است، اگر شما به او نگاه کنید همانگونه که دانستید من پیامبر شما هستم او را نیز به عنوان وصی من می شناسید. حال در میان صَفها بروید و چهره ها را نگاه کنید پس هر کس که دل های شما به سوی او متمایل گردید، حتما خود اوست.
سپس تعدادی از آن ها برخاستند و بعد از نگاه به افراد حاضر و گذراندن چهره ها از دیدگان، دست مردی را گرفتند و گفتند: ای رسول خدا صلی الله علیه وآله دل های ما به این فرد متمایل گردید.
پیغمبر صلی الله علیه وآله فرمود: شما بندگان بزرگوار خداوند تبارک و تعالی هستید که جانشین رسول خدا صلی الله علیه وآله را پیش از آنکه به شما معرفی شود شناختید. اکنون بگوئید چگونه دانستید او همان شخص است؟
همه در حالى كه با صداى بلند گريه مى‌كردند گفتند: اى رسول خدا ما به جمعيت نگاه نمودیم، دلهاى ما به هيچ كدام از آنان تمايلى نشان نداد، ولى وقتى او را ديديم دلهاى ما به تپش افتاد و سپس آرامشى در ما پديد آمد و دلهايمان تكان خورد و اشك از ديدگانمان سرازير گردید و قلبهايمان آرامش يافت تا آنجا كه گویا او پدر ما است و ما فرزندان او هستیم. (الغیبه للنعمانی، نشر صدوق، تهران، ص ۴۰)
در این روایت به روشنی بیان شده است که رابطه صمیمانه پدر و فرزندی بین امام و امت به گونه ای است که با دیدار امامان علیهم السلام و چهره به چهره شدن با آنان قابل درک بوده است.
شدت ارتباط صمیمانه
در میان کلمات ائمه اطهار علیهم السلام عباراتی بیان شده است که نهایت و شدت ارتباط صمیمانه آنان با امت و مأمومین را بیان می کند که به برخی از آن موارد اشاره خواهد شد:
در روایت دیگری از امام صادق علیه السلام بیان شده است که حضرت قسم جلاله یاد کرده و می فرمایند: به خدا سوگند که من نسبت به شما (شیعیان) از خود شما مهربان تر هستم. (علامه مجلسی، بحار الانوار، ج ۴۷، ص ۷۸)
از امام رئوف حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام نیز بیان شده است: «هیچ یک از شیعیان ما ناخوش نمی شوند مگر آنکه ما نیز به دلیل ناخوشی آنان ناخوش می شویم، هیچ یک از شیعیان ما محزون و اندوه نمی گردند مگر آنکه ما نیز در غم آنان محزون می شویم. هیچ یک از شیعیان ما خوشحال و شادمان نمی گردند مگر آنکه ما نیز به خاطر شادی آنان شادمانیم. هیچ یک از آنان در مشرق و مغرب زمین از نظر ما دور نیستند و هر یک از شیعیان ما که بدهی از او بماند و نتوانسته باشد بپردازد بر عهده ما است. (علامه مجلسی، بحار الانوار، ج ۶۸، ص ۱۶۸)
امام زمان عجل الله تعالی فرجه نیز در پیامی خطاب به کسانی که نسبت به آن حضرت دچار اختلاف و شک شده اند چنین فرموده اند: «به من رسیده است که گروهی از شما در دین به تردید افتاده و نسبت به اولیای امرشان شک و حیرت راه پیدا کرده است. این امر سبب غم و ناراحتی ما نسبت به شما گردید که البته این غم و ناراحتی به خاطر خود شما بود نه برای خودمان. زیرا که خداوند با ما است و با بودن او نیازی به دیگری نداریم».
در این نوشتار از ارتباط صمیمانه و دوستانه‌ی امامان معصوم علیهم السلام با امت سخن به میان آمد. بنابر آنچه گفته شد علت احساس پدری و احساس رابطه‌ی صمیمانه با امامان علیهم السلام در زمان زیارتشان روشن گردید چرا که ارتباط صمیمانه با امت، از صفات و ویژگی‌های امامان معصوم علیهم السلام شمرده شده است. در آخر باید گفت خوشا به سعادت کسانی که در تقویت این ارتباط تلاش نموده و تمام لحظات زندگانی خود را بر مبنای آن ارتباط برنامه ریزی می کنند و بدا به حال کسانی که از این ارتباط محروم بوده و خود را از این پدران دلسوز جدا می سازند.
ثبت دیدگاه