تفسیر روایات «معرفه الله بالله» در نگاه کلینی و شیخ صدوق و علامه مجلسی

چکیده مقاله«تفسیر روایات «معرفه الله بالله» در نگاه کلینی و شیخ صدوق و علامه مجلسی»

متون دینی ضمن بیان طرق متعدد شناخت خداوند، راهی با مضمون «معرفه الله بالله» پیش روی انسان ها قرار داده اند. برای نمونه از امیرالمؤمنین (ع) نقل شده است: اعْرِفُوا اللهَ بِاللهِ … .

کلینی، صدوق و همچنین مجلسی در تفسیر این روایت مطالبی نوشته اند که به نظر می رسد با چالش هایی مواجه است.

در تفسیر کلینی از این روایت، دو احتمال وجود دارد: یکی تفسیر سلبی و تنزیهی و دیگری تفسیر براساس تشبیه در عین تنزیه.

صدوق درصدد است تفسیری براساس توحید افعالی و نظام طولی عالم ارائه دهد.

مجلسی نیز وجوه متعددی در شرح این روایت بیان می کند و از میان آن ها بهترین وجه را بیان ادله ای می داند که به سبب آن معرفت حاصل می شود.

برخی از این دیدگاه ها به لحاظ محتوایی دچار اشکال اند و برخی دیگر فارغ از اینکه تفسیر این روایات باشند، بیانگر مطلبی صحیح و دقیق اند، اما نمی توان آن ها را تفسیری برای این روایات به حساب آورد.

این پژوهش در صدد است با روش تحلیلی توصیفی، دیدگاه این سه محدث بزرگ را در این باب تحلیل و بررسی کند. بررسی این موضوع از این جهت حائز اهمیت است که روشن شود مباحث اعتقادی و معارفی که در متون دینی شیعه بیان شده نیازمند تفقّه و ژرف اندیشی است و حتی محدثین بزرگ نیز ممکن است در این زمینه دچار خطا شوند.

۱. مقدمه

بدون تردید یکی از دغدغه های همگانی و همیشگی بشر اثبات وجود خدا و سپس اوصاف اوست. برای شناخت خداوند راه های متعددی وجود دارد که به برخی از مهمترین آنها اشاره می‌شود:

۱. خداشناسی فطری که به نحو غیر اکتسابی و نیمه آگاهانه در درون هر انسانی هست؛

۲. خداشناسی نقلی که بر اساس داده های نقلی صورت میگیرد .

۳.خداشناسی شهودی که مخصوص عده خاصی از انسانهای کمال یافته است؛

۴. خداشناسی عقلانی که از طریق استدلال عقلی حاصل می شود.

خداشناسی نقلی و عقلانی حصولی اند اما خداشناسی فطری و شهودی براساس علم حضوری است؛ با این تفاوت که خداشناسی شهودی اکتسابی و آگاهانه است. این راهها هم در اصل وجود خدا و هم در اوصاف خدا قابل طرح است.

متون دینی، ضمن بیان طرق متعدد شناخت خداوند راهی با مضمون معرفة الله بالله» پیش روی محققان قرار داده اند؛ برای نمونه از امیرالمؤمنین (ع) نقل شده است: «اعرفو الله بالله ….. كليني، صدوق و همچنین علامه مجلسی هر کدام با رویکردی متفاوت به شرح این روایت پرداخته اند.

این پژوهش در صدد است دیدگاه این سه محدث بزرگ را در این باب تحلیل و بررسی کند. اما قبل از ذکر دیدگاههای ایشان و بررسی آنها به برخی از روایات در این یاب اشاره می شود…

برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید

گزارشی از زندگینامه مرحوم کلینی، محدث و امامت پژوه بزرگ شیعه

بررسی عوامل و آثار نگاه کلامی علامه مجلسی به برخی از فرق و ادیان با تأکید بر «بحارالانوار»