مفهوم یابی عصبیّت جاهلی و بازنمود آن در سقیفۀ بنی ساعده

چکیده مقاله«مفهوم یابی عصبیّت جاهلی و بازنمود آن در سقیفۀ بنی ساعده»

پیش از اسلام، روحیه عصبیّت گراییِ قومی و قبیله ای، با عرب عجین شده بود.

با ظهور اسلام، رسول اکرم صلی الله و علیه وآله اهتمام فراوانی در زدودن این خصیصه داشت، اما پس از رحلت ایشان، این ویژگی جاهلی بر جامعه اسلامی بازرُخ نمود.

این عصیبت و تعصبات قبیله ای خصوصاً در سقیفه بنی ساعده و بر سر تعیین جانشین پیامبر، خود را آشکارا نمایان ساخت و بیش از هر زمانِ دیگری با ویژگی های پیش از اسلام سنخیت یافت.

این بازگشت عصبیّت جاهلی به جامعه اسلامی، موجب صدور روایاتی از معصومان علیهم السلام به ویژه امام علی علیه السلام، در جهت مقابله با آن گردید؛

چراکه وجود آن موجب رویگردانی از حق، کتمان حقیقت و عدم اجرای عدل می شد.

امیرمؤمنان نیز بارها غصب خلافت و واپسگرایی جامعه به خوی عصبیت را گوشزد نمود.

در نوشتار حاضر، نخست مفهوم شناسی «عصبیّت» در لغت، اقوال اندیشوران و کلام امامان علیهم السلام بحث می شود

تا از رهگذر آن، ویژگی های نهفته، معانی متضمن و گستره معنایی «عصیبت» کشف شود؛

سپس باره‌آوردهای حاصل آمده، به گوشه ای از عصبیت جاهلی که در جامه تعصب در سقیفه بنی ساعده ظهور کرد، پرداخته شود.

۱. مقدمه

عصبیت جاهلی همواره در طول تاریخ مشکلات فراوانی را در اجتماع بشری به وجود آورده است.

در عصر جاهلیت، عموماً ارادۀ هر فرد قانون محسوب می‌شد.

به ویژه اراده و تصمیم شیخ و رئیس قبیله که عرب به برتری و و فضیلت وی بر دیگر قبایل تفاخر می‌کرد.

زمانی که این اراده با خصلتهای مذمومی همچون لجاجت و تعصب کورکورانه همراه می‌شد، نتایج زیانباری از جمله امتناع از پذیرش حق و کتمان آن،

انکار فرستادگان خداوند عنادورزی و ستیزه با آنان را در پی داشت.

در این میان، تعصب و عصبیت که به عنوان یکی از مهمترین شاخصه‌های جاهلیت به شمار می‌رفت و بر نفسانیت متکی بود،

نقش بسیار مهمی را در هلاکت انسانهای آن عصر ایفاء می کرد؛ زیرا این ویژگی، موجب خاموش شدن نور فطرت در وجود آدمی و

از هم گسیختن رشته های ایمان می‌گردد.
اشعار جاهلی به خوبی حاکمیت عصبیت قومی و وابستگی قبیله ای را در آن عصر،ترسیم کرده،
مخاطب خویش را از وقایع مهم و خصلت های آن سامان آگاه می کند و همانند آیینه‌ای سیمای زندگی آنها را در جنگ و صلح منعکس می سازد.

این عصبیت همواره موجب بروز خشونت طلبی و جنگ طلبی میان عرب آن دوران شده و جنب خصلت های تاظهور اسلام ،سیا واگن بود؛ تا اینکه با ظهور اسلام …

برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید

علت رویگردانی مردم از امیرالمومنین علیه السلام پس از غدیر چه بود؟

غصب فدک؛ ثمره رفراندوم یا استبداد؟!