بررسی انتقادی روایت انتساب ام فضل به عنوان مادر رضاعی امام حسن علیه‌السلام
روایتی وجود دارد که بیانگر آن است که ام فضل همسر عباس عموی پیامبر به حضرت حسن علیه‌السلام شیر داده است. اما شواهد و قرائن چنین چیزی را نفی می‌کند و ما را بدین می‌رساند که شاید عباسیین به قصد انتساب خود به اهل بیت علیهم‌السلام چین چیزی را جعل کرده باشند.
روایت شده است که روزی ام فضل همسر عباس نزد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله آمد و عرض کرد: « یا رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله دیشب در خواب دیدم مثل اینکه عضوی از عضوهای شما در اتاق من بود.»
سپس رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمود:« فاطمه پسری را به دنیا آورده است که من می‌خواهم او را تحت تکفل تو قرار دهم»
پس فاطمه سلام‌الله‌علیها حسن علیه‌السلام را به پیامبر داد و ایشان نیز حسن علیه‌السلام را نزد ام فضل قرار داد. سرانجام او با شیر قثم بن عباس، امام حسن را شیر داد.[۱]
اما ما به صحت این روایت شک داریم چراکه:
اولاً: عباس عموی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به مدینه هجرت نکرد. بنابرین همسرش نیز همراه خودش در مکه بوده است.
ثانیاً: بعضی اصلاً خود وجود قثم را نفی می‌کنند.[۲]
اما شبیه این روایت برای ام ایمن که حضرت حسین علیه‌السلام را شیر داد وجود دارد با این تفاوت که در روایت به جای «یدخل فی حجری»، «یدخل فی بیتی» آمده است.[۳]
شاید این روایت صحیح باشد. یعنی روایت پیشین را از این روایت جعل کرده باشند. چراکه نسبت دادن ام فضل به عنوان مادر رضاعی امام حسن علیه‌السلام از سوی عباسیین امری بوده است که از سوی آنها بسیار حائز اهمیت بوده است.
[۱]. بحار الأنوار ج۴۳ ص۲۴۲ و ۲۵۵ ؛ تاریخ الخمیس ج۱ ص۴۱۸ و ۴۱۹ عن الدولابی والبغوی فی معجمه، ؛ الإصابه ج۳ ص۲۲۷ / ج۴ ص۴۸۷ / (ط دار الکتب العلمیه) ج۵ ص۳۲۰ ؛ قاموس الرجال ج۷ ص۲۸۴ عن نسب مصعب الزبیری ؛ شجره طوبى ج۲ ص۲۵۵ ؛ الغدیر ج۷ ص۲۳۴ ؛ مسند أحمد ج۶ ص۳۳۹ ؛ سنن ابن ماجه ج۲ ص۱۲۹۳ ؛ مسند أبی یعلى ج۱۲ ص۵۰۰ ؛ الذریه الطاهره للدولابی ص۱۰۶ ؛ المعجم الکبیر للطبرانی ج۳ ص۲۰ و ۲۳ / ج۲۵ ص۲۶ ؛ فیض القدیر ج۴ ص۵۵۴ ؛ أسد الغابه ج۲ ص۱۰ ؛ ذکر أخبار إصبهان ج۱ ص۴۶ والدر النظیم ص۴۸۹ ؛ کشف الغمه ج۲ ص۱۵۳ و ۱۶۹ ؛ سبل الهدى والرشاد ج۱۱ ص۶۴ و ۱۰۹٫
[۲]. الإصابه (ط دار الکتب العلمیه) ج۵ ص۳۲۰ زندگی نامه قثم
[۳]. الأمالی للصدوق ص۱۴۲ ؛ مناقب آل أبی طالب ج۴ ص۷۰ / (ط المکتبه الحیدریه) ج۳ ص۲۲۶ ؛ بحار الأنوار ج۴۳ ص۲۴۲ و ۲۴۳ عن أمالی الصدوق، وعن المناقب، وقال: أخرجه القیروانی فی التعبیر، وصاحب فضائل الصحابه، وراجع ج۵۸ ص۱۷۱ ؛ روضه الواعظین ص۱۵۴ ؛ شجره طوبى ج۲ ص۲۶۱ ؛ العوالم، (الإمام الحسین «علیه السلام») للبحرانی ص۲۲ ؛ مستدرک سفینه البحار ج۱۰ ص۶۰۹٫
اعتبارسنجی روایات سدّ الابواب و بررسی صحّت انتساب آن به خلیفه اول با رویکرد تاریخی
ثبت دیدگاه