اردوی علمی نخبگان حوزه علمیه در لواسان با محوریت امامت‌پژوهی برگزار شد
اردوی علمی و آموزشی نخبگان حوزه علمیه با محوریت مباحث امامت و توحید، روزهای پنج‌شنبه و جمعه، اول و دوم آبان‌ماه ۱۴۰۴، در شهر لواسان برگزار شد. این اردو به همت معاونت پژوهش حوزه علمیه و با حضور بیش از پنجاه طلبه از مقاطع سطح دو، سه و خارج، در فضایی آموزشی و پژوهشی برگزار گردید.
آغاز برنامه‌ها با درس «رابطه امامت و توحید»
نخستین بخش از برنامه‌های علمی اردو، با تدریس حجت‌الاسلام والمسلمین ترکاشوند، مسئول معاونت پژوهش حوزه، آغاز شد. وی در درس خود با عنوان «رابطه امامت و توحید» به تبیین دو اصل بنیادین معارف اسلامی در مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام پرداخت و گفت: «توحید، پیام اصلی همه پیامبران الهی است و امامت، شرط تحقق عینی و اجتماعی آن به شمار می‌رود.»
ترکاشوند با استناد به حدیث سلسلةالذهب از امام رضا(ع) خاطرنشان کرد: «کلمه لا إله إلا الله دژ امن الهی است، اما ورود حقیقی به این دژ، مشروط به پذیرش ولایت امام است. ازاین‌رو، رابطه امامت و توحید نه صرفاً یک پیوند نظری، بلکه حقیقتی وجودی و اعتقادی است.»
وی افزود: «در نگاه اسلام ناب، توحید در سه ساحت ذاتی، صفاتی و افعالی مطرح است و در بخش توحید عملی، امامت مجرای تحقق اراده الهی در نظام حاکمیت است. به همین دلیل، ولایت امام، استمرار ولایت الهی در زمین است.»
استاد حوزه علمیه در بخش پایانی سخنانش به نام‌گذاری سال ۱۴۰۴ به عنوان سال بزرگداشت پیامبر اکرم(ص) اشاره کرد و گفت: «مدارس، حوزه‌ها و مراکز علمی باید در این سال با برگزاری نشست‌های تخصصی و نگارش مقالات علمی، سهم خود را در بزرگداشت پیامبر اکرم(ص) و معرفی جایگاه امامت ایفا کنند.»
«امامت و سیاست» در نگاه تطبیقی
در ادامه‌ی اردو، حجت‌الاسلام والمسلمین حامد مقدم با موضوع «جایگاه امامت و نسبت دین و سیاست در دو مکتب شیعه و اهل‌سنت» سخنرانی کرد. او ضمن اشاره به چالش‌های تاریخی امامت در میان فرق اسلامی گفت: «در حالی‌که شیعه، امامت را استمرار نبوت و رهبری الهی جامعه می‌داند، اهل‌سنت در بیشتر موارد آن را منصبی سیاسی و انتخابی تفسیر کرده‌اند.»
وی در تشریح دیدگاه‌های اهل‌سنت به منابعی مانند السیاسة الشرعیة ابن‌تیمیه و مقدمه ابن‌خلدون استناد کرد و افزود: «حتی در میان اندیشمندان اهل‌سنت نیز اعتراف‌هایی به ضرورت رهبری الهی وجود دارد. ابن‌خلدون سیاست را به سه نوع غریزی، عقلی و شرعی تقسیم می‌کند و برتری سیاست شرعی را ناشی از پیوند آن با وحی می‌داند؛ نگاهی که به مبنای شیعی نزدیک است.»
استاد مقدم با تأکید بر لزوم گفت‌وگوی تطبیقی میان اندیشمندان دو مکتب تصریح کرد: «بخش مهمی از سوء‌تفاهم‌ها در مسئله امامت، از تفاوت در تعریف مفاهیمی چون اجماع و نص ناشی می‌شود. در مکتب اهل‌بیت(ع)، نص الهی و تعیین امام از سوی پیامبر(ص) اساس مشروعیت رهبری است، در حالی‌که اهل‌سنت گاه به اجماع اهل حل و عقد استناد می‌کنند.»
روش‌شناسی پژوهش در امامت؛ از تبیین تا پالایش روایات
حجت‌الاسلام والمسلمین نصیری، استاد حوزه و محقق در حوزه امامت، در درس خود با عنوان «پژوهش در امامت تبیینی» به روش‌های علمی در مطالعه‌ی این موضوع پرداخت. وی گفت: «پژوهش در امامت، صرفاً مطالعه یک مسئله تاریخی یا کلامی نیست، بلکه روشی برای کشف حقیقت ولایت در نظام معرفتی اسلام است.»
او با تقسیم پژوهش‌های امامت به پنج شاخه‌ی امامت تبیینی، مقارن، تطبیقی، تاریخی و مستشرقی، افزود: «در امامت تبیینی، تمرکز بر روایات معصومان است و تنها حدود بیست درصد از مباحث به استدلال عقلی مربوط می‌شود. در مقابل، پژوهش‌های تطبیقی و تاریخی سهم بیشتری از روش‌های عقلانی و تحلیلی دارند.»
استاد نصیری با اشاره به تاریخچه پالایش روایات گفت: «ائمه(علیهم السلام) خود و اصحابشان سازوکار دقیقی برای پالایش احادیث داشتند. پس از آن‌که مشخص شد برخی راویان مانند مغیره بن سعید در روایات دست برده‌اند، مرحله عرضه روایت و تطبیق آن با گفتار امام آغاز شد. این امر پایه‌گذار اعتبار علمی میراث حدیثی شیعه گردید.»
وی همچنین در توضیح جایگاه علم اهل‌بیت(علیهم السلام) به گفت‌وگوی امام صادق(علیه السلام) و ابو بصیر اشاره کرد و گفت: «امام در آن حدیث، مراتب علم را به الجامعة، الجفر، مصحف فاطمه(س) و علم گذشته و آینده تقسیم می‌کند و می‌فرماید: علم حقیقی همان است که در جریان حوادث روزگار آشکار می‌شود.»
بررسی تطبیقی امامت و فقه کلامی نوین
در بخش دیگری از اردو، حجت‌الاسلام والمسلمین پارسا‌مقدم به تشریح مبانی «امامت تطبیقی» پرداخت. وی گفت: «امامت تطبیقی به‌دنبال مقایسه دیدگاه شیعه با سایر مذاهب است و تلاش دارد با بهره‌گیری از منابع مشترک، مبانی معرفتی اهل‌بیت(علیهم السلام) را تبیین کند.»
او با اشاره به تجربه مدرسه علمی لکهنو در هند و آثار برجسته علامه میر حامد حسین(ره)، مؤلف کتاب عبقات الأنوار، افزود: «این مدرسه الگویی از تعامل علمی میان علمای شیعه و سنی بود که در آن مباحث امامت با روش تطبیقی و مستدل طرح می‌شد. شیوه مرحوم میر حامد حسین در جمع‌آوری ظنون و قرائن، نمونه‌ای از دقت علمی در تبیین معنای امامت است.»
استادپارسا‌مقدم در ادامه به معرفی رویکرد «فقه کلامی نوین» استاد سید علی شهرستانی پرداخت و گفت: «در این روش، امامت نه فقط از مسیر فلسفه و نقل، بلکه از دل فقه عملی و اجتهاد نیز قابل اثبات است. بسیاری از احکام فقهی مانند گفتن حیّ علی خیرالعمل در اذان یا کیفیت وضو، نشانه‌هایی از استمرار سنت نبوی در مکتب اهل‌بیت هستند.»
ولایت، علم امام و جریان‌های فکری معاصر
در بخش پرسش و پاسخ، طلاب درباره مباحث ولایت تکوینی، علم امام و دیدگاه مراجع عظام به گفت‌وگو پرداختند. در این نشست، اختلاف نظرهایی از جمله موضع آیات عظام صافی و سبحانی درباره ولایت تکوینی مطرح شد و آثار فکری مرحوم صالحی نجف‌آبادی و پاسخ‌های علامه طباطبایی در تبیین علم امام مورد بررسی قرار گرفت.
استاد نصیری در پاسخ به پرسشی درباره وظیفه طلاب نسبت به مباحث امامت گفت: «ما از پرداختن به این مباحث نهی نشده‌ایم، بلکه مأمور به معرفت امام هستیم؛ زیرا شناخت امام، پایه ایمان و شرط کمال توحید است.»
جمع‌بندی و اختتامیه
اردوی علمی نخبگان حوزه در شامگاه جمعه با برگزاری مراسم اختتامیه و سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین سبحانی پایان یافت. وی با تأکید بر اهمیت استمرار مسیر امامت‌پژوهی در حوزه‌ها گفت: «طلاب باید به سمت تولید مقالات، پایان‌نامه‌ها و طرح‌های علمی در حوزه امامت پیش بروند و این مباحث را از سطح درس تا عرصه پژوهش و اندیشه توسعه دهند.»
استاد سبحانی ریاست محترم بنیاد بین المللی امامت، ضمن قدردانی از حضور اساتید و طلاب در این دوره افزود: «شناخت صحیح جایگاه امامت، رمز بقای مکتب اهل‌بیت(علیهم السلام) است و امروز بیش از هر زمان دیگر باید با زبان علمی، این میراث معرفتی را به نسل جدید منتقل کرد.»
به گفته برگزارکنندگان، این اردوی دو روزه با هدف ارتقای سطح علمی نخبگان حوزوی، تعمیق مباحث توحیدی و گسترش پژوهش‌های تخصصی در موضوع امامت طراحی شده و زمینه‌ساز فعالیت‌های جدید در حوزه مطالعات کلامی خواهد بود.
ثبت دیدگاه