مقاله حديث «علي مع الحق» از عبقات الأنوار: «تصحيح و تحقيق يا تصحيف و تحريف» نوشته مرتضي علي زاده نجار، به بررسی دقیق و انتقادی تصحیح بخشی از کتاب عبقات الأنوار اثر علامه میرحامد حسین لکهنوی می‌پردازد.
این مقاله در مجله آینه پژوهش منتشر شده و به نقد تصحیح اخیر بخشی از این اثر بزرگ شیعی اختصاص دارد. در ادامه، به تفصیل به بررسی محتوای این مقاله می‌پردازیم:
مقدمه و اهمیت موضوع
مقاله با اشاره به اهمیت حفظ میراث علمی و دینی، به ویژه آثار مرتبط با هویت شیعه، آغاز می‌شود. نویسنده تأکید می‌کند که تصحیح و احیای آثار مکتوب یکی از راه‌های مهم حفظ این میراث است. عبقات الأنوار به عنوان یکی از بزرگ‌ترین موسوعات شیعی در دفاع از امامت اهل بیت(علیهم السلام) شناخته می‌شود و تصحیح دقیق آن از اهمیت بالایی برخوردار است. بخشی از این کتاب که مربوط به حدیث «علي مع الحق» است، اخیراً توسط مؤسسه‌ای در قم منتشر شده است. نویسنده مقاله با بررسی دقیق نسخه چاپی و مقایسه آن با نسخه‌های خطی و منابع دیگر، به این نتیجه می‌رسد که تصحیح انجام‌شده نه تنها دچار اشتباهات فراوان است، بلکه در برخی موارد به تحریف متن منجر شده است.
معرفی کتاب عبقات الأنوار
عبقات الأنوار اثر علامه میرحامد حسین لکهنوی، یکی از مهم‌ترین آثار شیعی در دفاع از امامت اهل بیت(علیهم السلام) است. این کتاب در رد کتاب التحفة الإثني عشرية اثر عبدالعزیز دهلوی نوشته شده و به بررسی احادیث و شبهات مرتبط با امامت می‌پردازد. بخش‌هایی از این کتاب در زمان حیات مؤلف منتشر شده است، اما برخی بخش‌ها مانند حدیث «علي مع الحق» به صورت دست‌نوشته و ناقص باقی مانده‌اند. تصحیح و احیای این بخش‌ها نیازمند دقت و مهارت بالایی است.
نقد تصحیح اخیر
نویسنده مقاله با بررسی دقیق نسخه چاپی بخش حدیث «علي مع الحق»، به چندین اشکال اساسی در تصحیح این اثر اشاره می‌کند:
- اشتباهات در خوانش نسخه:
- مصحح در خوانش نسخه‌های خطی دچار اشتباهات زیادی شده است. به عنوان مثال، برخی عبارات به اشتباه خوانده شده و معنای متن را تغییر داده‌اند. نویسنده نمونه‌هایی از این اشتباهات را ارائه می‌کند، مانند تغییر عبارت«مثل‌های عامیانه برای آن زنند» به «شک‌های عامیانه بر آن زنند» که باعث تحریف معنای متن شده است.
- در برخی موارد، مصحح نتوانسته است عبارات پیچیده یا نامفهوم را به درستی بخواند و این باعث شده است که متن منتشر‌شده با نسخه‌های خطی تطابق نداشته باشد.
- تحریف متن:
- در برخی موارد، مصحح بدون اشاره به تغییرات، عباراتی را حذف یا اضافه کرده است. این کار باعث تحریف متن اصلی شده است. به عنوان مثال، برخی عبارات مهم که در نسخه‌های خطی وجود دارند، در نسخه چاپی حذف شده‌اند بدون اینکه توضیحی در این مورد ارائه شود.
- نویسنده به نمونه‌هایی از حذف عبارات مهم اشاره می‌کند که باعث شده است متن منتشر‌شده ناقص و نامفهوم باشد.
- افزودگی‌های خودسرانه:
- مصحح در برخی موارد بدون اشاره به منبع، عباراتی را به متن اضافه کرده است. این کار باعث شده است متن منتشر‌شده با نسخه‌های خطی و منابع اصلی تطابق نداشته باشد. نویسنده به نمونه‌هایی از این افزودگی‌ها اشاره می‌کند که باعث تحریف متن شده‌اند.
- به عنوان مثال، در برخی موارد، مصحح عنوان‌هایی را به متن اضافه کرده است که در نسخه‌های خطی وجود ندارند و این باعث شده است که مخاطب این عنوان‌ها را به مؤلف نسبت دهد.
- ویرایش نادرست:
- مقاله به اشتباهات ویرایشی در متن چاپی اشاره می‌کند. به عنوان مثال، عدم یکدستی در فاصله‌گذاری و ثبت نادرست برخی واژگان از جمله این اشتباهات است.
- نویسنده به نمونه‌هایی از این اشتباهات اشاره می‌کند که باعث شده است متن منتشر‌شده از نظر ویرایشی ضعیف باشد.
جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
نویسنده مقاله نتیجه می‌گیرد که تصحیح انجام‌شده نه تنها قابل دفاع نیست، بلکه به دلیل اشتباهات فراوان و تحریف متن، نیاز به تصحیح مجدد دارد. وی تأکید می‌کند که تصحیح آثار بزرگ علمی و دینی مانند عبقات الأنوار نیازمند دقت و مهارت بسیار است و هرگونه سهل‌انگاری در این زمینه می‌تواند به تحریف و تخریب این میراث ارزشمند منجر شود.
پیشنهادات
نویسنده پیشنهاد می‌کند که برای تصحیح مجدد این اثر، باید از متخصصان با تجربه در زمینه تصحیح متون کهن استفاده شود. همچنین، باید نسخه‌های خطی و منابع اصلی به دقت بررسی شوند تا از هرگونه تحریف و اشتباه جلوگیری شود. وی همچنین پیشنهاد می‌کند که در تصحیح‌های آینده، به اصول امانت‌داری و دقت در خوانش و ویرایش متن توجه بیشتری شود.
این مقاله برای پژوهشگران حوزه‌های علوم اسلامی، به ویژه کسانی که در زمینه تصحیح متون کهن فعالیت می‌کنند، بسیار مفید و آموزنده است. نویسنده با ارائه نمونه‌های دقیق از اشتباهات و تحریف‌های موجود در تصحیح اخیر، نشان می‌دهد که تصحیح متون کهن نیازمند دقت و تخصص بالایی است و هرگونه سهل‌انگاری می‌تواند به تحریف و تخریب این میراث ارزشمند منجر شود.
برای دریافت متن کامل مقاله اینجا کلیک کنید
ثبت دیدگاه