نشست تخصصی «غدیر، محور وحدت اسلامی از تبیین نظری تا برنامه عملیاتی» با ارائه نظریهای نو برای همگرایی جهان اسلام برگزار شد
نشست علمی ـ تخصصی «غدیر، محور وحدت اسلامی» روز دوشنبه ۱۰ آذر ۱۴۰۴، با همکاری مشترک «انجمن علمی امامت حوزهی علمیه قم» و «مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی» در سالن اجتماعات پژوهشگاه مطالعات تقریبی قم برگزار شد. این نشست که با استقبال گستردهی اساتید، پژوهشگران، طلاب و مدیران نهادهای علمی مواجه شد، به دنبال ارائهی یک تبیین نظری نوین و راهکارهای عملیاتی برای تبدیل واقعهی غدیر به محوری برای همگرایی و کاهش تنشهای مذهبی در جهان اسلام بود.
این نشست به همت انجمن علمی امامت حوزه و با همکاری مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی برگزار شد و دو چهره برجسته اندیشه سیاسی و کلام اسلامی، حجتالاسلام والمسلمین دکتر حمید شهریاری، دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و حجتالاسلام والمسلمین دکتر محمدتقی سبحانی، رئیس انجمن امامت حوزه و مرکز الحضارة لبنان بهعنوان سخنران ویژه در آن حضور یافتند. مدیریت نشست را حجتالاسلام والمسلمین دکتر مرتضی علیزاده نجار، استاد و پژوهشگر بنیاد بینالمللی امامت برعهده داشت.
آغاز نشست؛ از گرامیداشت غدیر تا معرفی مسئله وحدت
نشست با تلاوت آیاتی از قرآن کریم درباره حقگویی، صبر و اجتناب از تفرقه آغاز شد. سپس حجت الاسلام والمسلمین دکتر علیزاده ضمن خوشآمدگویی، با اشاره به اهمیت «غدیر» و «وحدت» در منظومه فکری اسلام، پرسش محوری نشست را اینگونه مطرح کرد:
«آیا غدیر که سالها محور گفتوگو میان مسلمانان بوده، میتواند به محور وحدت تبدیل شود؟ اگر آری، چگونه؟»
وی با اشاره به بیانیه اخیر حجت الاسلام والمسلمین دکتر شهریاری دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی درباره «غدیر بهعنوان محور وحدت»، تأکید کرد این نظریه نیازمند تبیین نظری، نقد علمی و ارائه برنامه عملیاتی است تا تبدیل به پروژهای ملی و فراملی شود.
سخنرانی اول: حجت الاسلام والمسلمین دکتر حمید شهریاری، دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
غدیر؛ از رویداد تاریخی تا ظرفیت تمدنی برای وحدت
ضرورت بزرگداشت امام و شهدا
دکتر شهریاری سخنان خود را با یاد و نام امام خمینی(ره)، رهبر انقلاب، علمای شهید، شهیدان دفاع مقدس، شهدای مقاومت و مجاهدان صدر اسلام آغاز کرد و گفت:
«امروز این امکان که ما آزادانه درباره امامت و ولایت سخن میگوییم، مرهون جانفشانی آنان است.»
چرا غدیر نقطه آغاز وحدت است؟
ریاست سابق مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامى، با اشاره به سه توصیه قرآنی: «تواصی به حق»، «تواصی به صبر» و «پرهیز از تفرقه»، اظهار داشت:
«تفرقه از آنجا آغاز شد که توصیههای پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)درباره ولایت امیرالمؤمنین(علیه السلام) مورد توجه قرار نگرفت.»
عضو هيأت علمى مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی تأکید کرد:
- اصل واقعه غدیر متواتر، مسلم و غیرقابل انکار است.
- منابع اهل سنت نیز همانند شیعه به صورت گسترده حدیث غدیر را نقل کردهاند.
- بزرگان اهل سنت همچون طبری، سیوطی، ذهبی و ابنکثیر آثار مستقل درباره حدیث غدیر داشتهاند، هرچند برخی از این آثار اکنون در دست نیست
غدیر؛ حادثهای نمایشی، نه صرفاً حدیثی
حجت الاسلام والمسلمین دکتر شهریاری، با بیان اینکه «غدیر فقط یک روایت نیست، یک نمایش است»، گفت:
«پیامبر در مقابل هزاران نفر، دست علی(علیه السلام) را بالا بردند. این صحنه یک نمایش تمامعیار و عمومی است که هیچکس نمیتواند آن را انکار کند.»
وی این «نمایشبودن» را امتیاز غدیر دانست:
- همگان آن را دیدهاند؛
- مورد اجماع است؛
- اختلاف فقط در تفسیر معنای آن است، نه در اصل حادثه.
راز سکوت ۲۵ ساله امیرالمؤمنین(علیه السلام)
بخش تحلیل تاریخی سخنرانی دکتر شهریاری توجه ویژه حاضران را جلب کرد. وی گفت:
«پس از رحلت پیامبر، بخش مهمی از عرب دچار ارتداد شد. جنگهای داخلی متعددی شکل گرفت. جامعه اسلامی در آستانه فروپاشی بود.»
عضو هيأت علمى مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی افزود:
- ابوبکر تمام دوران خلافت خود را صرف مقابله با ارتداد کرد.
- در چنین وضعیتی، ورود امیرالمؤمنین(علیه السلام) به نزاع، اصل اسلام را تهدید میکرد.
- سکوت امام یک تصمیم راهبردی برای حفظ بنیاد اسلام بود.
مرزبندی روشن؛ وحدت کنار گذاشتن عقاید
وی در یکی از مهمترین بخشهای سخنان خود تصریح کرد:
«وحدت به معنای سکوت در برابر عقاید نیست. ما ولایت امیرالمؤمنین(علیه السلام) را حق میدانیم و آن را تبیین میکنیم. اما تبیین حق نباید به تنش اجتماعی، جنگ، تکفیر، فحاشی و توهین به مقدسات منجر شود؛ اینها شرعاً حرام است.»
هشدار درباره پروژههای «شیعهسازی»
دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، با اشاره به تجربههای میدانی در جهان اسلام گفت:
- برخی جریانها در کشورهای مختلف تصور میکنند ایران به دنبال «شیعهسازی» است.
- این سوءتفاهم سبب فشار بر اقلیتهای شیعه و تخریب چهره ایران شده است.
- دشمن از این موضوع بهعنوان ابزار جنگ روانی استفاده میکند.
او هشدار داد:
«هر برنامهای که شائبه شیعهسازی داشته باشد، بازی در زمین دشمن است.»
ضرورت اخلاق در گفتوگو
دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، در ادامه بر گفتوگوی علمی تأکید کرد، اما افزود:
- گفتوگو نباید تحقیرآمیز باشد،
- نباید طرف مقابل را به بنبست شخصیت بکشد،
- نباید برای «کم آوردن» طرف مقابل طراحی شود.
عضو هيأت علمى مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی گفت:
«اگر گفتوگوی ما موجب ایجاد دشمن جدید شود، ما خود به انسجام ملی آسیب زدهایم.»
سخنرانی دوم: حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمدتقی سبحانی
غدیر؛ یک گفتمان مغفول برای وحدت امت
پیشگامان نظریه غدیر به عنوان محور وحدت
استاد سبحانی ابتدا یادآوری کرد که ایده پیوند غدیر با وحدت اسلامی ریشه در آثار:
- شرفالدین،
- کاشفالغطاء،
- شهید مطهری،
- امام خمینی،
- و رهبر انقلاب
دارد. اما این ایده تاکنون تبدیل به «گفتمان فعال و جریانساز» نشده بود.
اختلاف؛ طبیعی اما توقف در اختلاف؛ خطا
رئیس انجمن امامت حوزه، با استناد به آیات قرآن گفت:
«اختلاف میان انسانها سنت قطعی الهی است؛ اما توقف در اختلاف و تبدیل آن به نزاع، ضد سنت الهی است.»
چرا غدیر ویژگی منحصربهفرد دارد؟
ریاست محترم بنیاد بین المللی امامت، پنج ویژگی ممتاز برای غدیر برشمرد:
- بزرگترین اجتماع رسمی تاریخ اسلام به دعوت پیامبر
- حساسترین زمان برای انتقال پیام آینده امت
- اجماع همه مسلمانان بر اصل واقعه
- بیان آشکار پیامبر درباره نگرانی از آینده امت
- استفاده مکرر امیرالمؤمنین(علیه السلام) از غدیر در ده موقعیت حساس تاریخی
مدیرعامل موسسه معارف اهل بیت علیهم السلام تأکید کرد:
«غدیر از نظر حدیث، تاریخ و محتوا، اختلافی ندارد. اختلاف فقط در تفسیر آن است.»
غدیر؛ حادثهای که پیام دارد، نه فقط ادعا
استاد محمدتقی سبحانی گفت:
«غدیر فقط یک نص تاریخی نیست؛ پیام دارد. پیام انسانی، اجتماعی، اخلاقی، سیاسی و تمدنی. این پیامها باید لایهبندی شود تا هر مخاطبی بر اساس ظرفیت خود بهره ببرد.»
رئیس مرکز الحضارة لبنان. پیشنهاد داد غدیر برای:
- انسان بدون دین،
- پیروان ادیان دیگر،
- مسلمانان،
- محبان اهلبیت در کشورهای گوناگون،
هم «پیام متناسب» داشته باشد.
پنج راهبرد عملیاتی برای تحقق گفتمان غدیر
۱. فرهنگسازی تقریبی در جامعه شیعی و اسلامی
ریاست محترم بنیاد بین المللی امامت تأکید کرد:
«نگاه جامعه شیعی به غدیر باید از نگاه صرفاً تاریخی و هویتی، به نگاه وحدتی و تمدنی تغییر کند.»
۲. مستندسازی مشترکات غدیر از منابع شیعه و اهل سنت
عضو هیئتعلمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، پیشنهاد داد بخشی مستقل با عنوان «غدیر در منابع مشترک» تدوین شود تا در گفتوگوهای بینالمذاهب، از آن استفاده گردد.
۳. لایهبندی پیامهای غدیر برای مخاطبان مختلف
بهویژه برای:
- مسلمانان ولایتی در بالکان، شرق آسیا و آفریقا،
- محبان اهلبیت در جهان اهل سنت،
- اهل دین و اخلاق،
- و حتی افراد غیرمتدین.
۴. طراحی منطق گفتوگوی جهان اسلامی
ریاست مرکز الحضاره با اشاره به تجربه لبنان و موفقیت مرکز الحضاره، گفت:
«ما توانستیم بیش از ۵۰۰ جلد کتاب شیعی را در جهان عرب منتشر کنیم، بدون اینکه حساسیت یا تنشی ایجاد شود. گفتوگو باید فرایندی و بلندمدت باشد.»
۵. نگاه متعادل به روابط اسلامی
استاد سبحانی اظهار داشت:
«گفتن حقیقت لازم است، اما هر حقیقتی را نباید در هر زمان و هر مکان گفت. سخنِ خوب اگر بد گفته شود، به تنش تبدیل میشود.»
پایان نشست؛ تأکید بر استمرار و تبدیل غدیر به گفتمان جهانی
در پایان، مدیر جلسه از همه حاضران قدردانی کرد و گفت:
«غدیر اگر درست تحلیل شود، نه نقطه اختلاف، بلکه نقطه اتصال امت اسلامی است.»
ریاست محترم بنیاد بین المللی امامت از پژوهشگاه مطالعات تقریبی خواست این جلسات را بهصورت سلسلهای ماهانه ادامه دهد و «بستههای پژوهشی» برای محققان تولید کند تا نظریه «غدیرِ وحدتآفرین» وارد مرحله عملیاتی شود.
شرکتکنندگان نیز بر چند نکته تأکید کردند:
- غدیر یک حقیقت مشترک و غیرقابل حذف از تاریخ اسلام است.
- تبیین ولایت باید با اخلاق، حکمت و درک شرایط جهانی انجام شود.
- دشمن با بزرگنمایی اختلافات، به دنبال تضعیف جهان اسلام است.
- وحدت اسلامی، یک ضرورت تمدنی و آیندهساز است.
ثبت دیدگاه