به همت معاونت فرهنگی بنیاد بین المللی امامت و با همکاری دانشگاه ادیان و مذاهب، هشتمین نشست احیاگران فرهنگ امامت با موضوع «نکوداشت آیت‌الله شهید سید محمدتقی موسوی اصفهانی رحمه‌الله صاحب کتاب مکیال‌المکارم» برگزار گردید.
سخنرانان این نشست و موضوع سخنرانی این نشست محقق و پژوهشگر ارجمند حجت‌الاسلام والمسلمین سید مهدی محمودی با موضوع «روش شناسی مرحوم موسوی اصفهانی» و دکتر اکبر باقری رییس دانشکده مذاهب اسلامی ادیان و مذاهب با موضوع «شخصیت شناسی مرحوم موسوی اصفهانی» بودند.
نشر معارف اهل بیت علیهم‌السلام
در ابتدای این نشست علمی و پژوهشی حجت الاسلام والمسلمین آقای اشهد به گزارش اجمالی از برگزاری هفت نشست دیگر احیاگران فرهنگ امامت، اهمیت و ضرورت آنها پرداختند و از حضور اندیشمندان و دانشوران در این نشست تشکر کردند.
شخصیت‌شناسی مرحوم موسوی اصفهانی
دکتر اکبر باقری رییس دانشکده مذاهب اسلامی ادیان و مذاهب در ابتدای ارائه خود بر نشر هرچه بیشتر معارف اهل بیت علیهم السلام در فضای مجازی و در میان توده مردم تاکید و از بنیاد بین المللی امامت بابت تشکیل این جلسات تشکر و قدردانی کردند.
در ادامه دکتر اکبر باقری رییس دانشکده مذاهب اسلامی ادیان و مذاهب به ارائه موضوع خود با عنوان شخصیت شناسی مرحوم موسوی اصفهانی در ده بخش: زمینه خانوادگی و اجتماعی، تحصیلات و سیر علمی، ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی، دستاوردهای علمی و آثار مکتوب، فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی، نقش در تربیت شاگردان و تاثیرگذاری علمی، چالش‌ها و دشواری‌ها، نقش و اثرگذاری در حوزه دین و اجتماع، دیدگاه‌ها و نظرات دیگران، وفات و میراث معنوی پرداختند.
زمینه خانوادگی و اجتماعی
رییس دانشکده مذاهب اسلامی ادیان و مذاهب، مولفه‌ی محیط خانوادگی و تأثیر آن را مهم ارزیابی کردند و تأثیر شرایط اجتماعی و مذهبی خانواده بر تربیت دینی عالم را در چند محور: چند نسل متوالی اهل علم و فضیلت و جزو علمای دینی، پدرش از علمای فاضل اصفهان، از نسل سادات منتسب به امام کاظم علیه‌السلام، نواده میر محمّد تقی موسوی، وزیر شاه سلیمان صفوی بودن را مورد بررسی قرار دادند.
موقعیت جغرافیایی و سیاسی
دکتر اکبر باقری دوره تاریخی(پایان دوره حاکمیت قاجار و آغاز حکومت پهلوی) و مکانی(شهر اصفهان) که ایشان در آن زندگی می‌کرده و تأثیر آن بر تفکرات و رویکردهای او را مهم دانستند.
تحصیلات و سیر علمی
رییس دانشکده مذاهب اسلامی ادیان و مذاهب، مراحل تحصیل، مراکز علمی و حوزه‌هایی که آیت الله شهید سیدمحمدتقی موسوی اصفهانی در آنها تحصیل نموده‌اند را مهم تلقی کردند و اساتیدی را که بر شخصیت دینی و شکل‌دهی به علم ایشان تاثیرپذیر برجسته گذاشته‌اند را اینگونه معرفی کردند: میرزا عبدالرزاق موسوی (پدرش)، سید ابوالقاسم دهکردی، حاج میرزا بدیع درب امامی، آخوند ملا محمدحسین فشارکی، حاج میر محمدصادق خاتون‌آبادی، آخوند ملا عبدالکریم گزی، آخوند ملا محمد کاشانی، سید محمود کلیشادی، حاج آقا منیرالدین بروجردی. ایشان عموم اساتید صاحب مکیال المکارم را از مکتب سامرا دانستند.
ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی
ایشان تقوا و دیانت، صفات اخلاقی مانند زهد، عبادت، تقوا و رفتارهای دینی مؤلف ایضاح الشبهات را برشمردند و نویسنده کتاب ابواب الجنات فی آداب الجمعات را زاهد پارسا، اهل دعا، تهجد و دارای خصائص اخلاقی بارز و ویژه معرفی کردند.
روابط اجتماعی
دکتر اکبر باقری روابط اجتماعی را چگونگی تعامل با جامعه، مردم و دیگر علما و ویژگی‌های رفتاری در برخورد با دیگران تعریف کردند و ویژگی مهم صاحب تحفة المتادّبین را تعامل مناسب با جامعه در برگزاری مراسم‌های مذهبی و مراوده مثبت و مستقیم با علما و منبری‌های اصفهان برشمردند.
دستاوردهای علمی و آثار مکتوب
رییس دانشکده مذاهب اسلامی ادیان و مذاهب در بخشی از ارائه خود آثار و تألیفات صاحب کتاب وظیفة الانام فی زمن غیبة الامام را در قالب کتاب‌ها، مقالات و رساله‌های علمی و مذهبی عالم و بررسی محتوای آنها را معرفی کردند و نگارش هفده جلد کتاب در زمینه‌های گوناگون مانند: ادبیات عربی، معانی، بیان، صرف و نحو آداب‌المتعلمین، تفسیر،دعا، آداب، زمان و مکان آن، فضیلت انتظار، وظیفه منتظران و دعا برای حضرت امام عصر عجل‌الله‌فرجه، کتاب شعر، استنساخ کتبی همچون خصائص الحسین علیه السلام از مرحوم شیخ جعفر شوشتری را موضوع بندی کردند.
نوآوری‌های علمی
مدرس و پژوهشگر حوزه و دانشگاه، تحلیل نوآوری‌ها و تأثیرات علمی نویسنده کتاب نور الابصار در حوزه‌های مختلف دینی با چند رویکرد: تأکید بر ارتباط، توسل و دعای برای فرج امام عصر عجل‌الله‌فرجه و ترجمه یا تفسیر آثار دینی، اقدام یا مشارکت در تفسیر یا ترجمه متون دینی مهم، نگارش یک کتاب در تفسیر قرآن ، نگارش کتاب ایضاح‌الشبهات در ۱۵ سالگی، نگارش کتاب آداب نماز شب، نگارش کتاب وظایف منتظران و … سرودن اشعار مذهبی (بویژه در باب انتظار) را مورد بررسی و تحقیق قرار دادند.
فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی
ایشان نقش اجتماعی مؤلف کتاب تعادل و تراجیح در هدایت و راهنمایی جامعه، مشارکت در اصلاحات اجتماعی و… را در برگزاری نماز جماعت، برگزاری جلسات وعظ و خطابه، برگزاری جشن میلاد امام عصر عجل‌الله‌فرجه (نیمه‌شعبان)، سخنرانی در مراسم جشن میلاد در موضوع امام عصر عجل‌الله‌فرجه را در آن زمان مهم و اساسی دانستند و افزودند: « چنین نقل است که فرموده بود: چراغانی نیمه شعبان را من رواج دادم؛ با خود گفتم چرا برای تولد شاه جشن بگیرند ولی برای تولد حجت خدا امام زمان که همه کاره هستند جشن نگیریم؟!»
فعالیت‌های سیاسی
رییس دانشکده مذاهب اسلامی ادیان و مذاهب، فعالیت‌های مؤلف کتاب انیس المتفرّدین را در دوره حیات در حیطه‌های مانند: تربیت شاگردان برجسته و تأثیرگذاری علمی آنان، تدریس، تربیت فرزندان طلبه و فاضل، دعوت از علما و دانشمندان برای حضور در جشن نیمه شعبان، ترغیب و سفارش علما بر محوریت امام زمان عجل‌الله فرجه در منبرها معرفی کردند و معرفی شاگردان تربیت شده توسط ایشان و استمرار علمی و فکری ادامه‌دار ایشان و ادامه نگرش علمی و فکری ایشان در خاندان وی در دوره بعد وفات ایشان را مهم دانستند.
اثرگذاری علمی و معنوی
تأثیرات فکری و دینی صاحب کتاب بساتین الجنان و میراث علمی ایشان بر محققان و دانشمندان دیگر در نگارش ۱۷ جلد کتاب که در دوره‌های بعدی توسط علما و اندیشمندان شیعی، تحقیق، ترجمه و نشر را بررسی کردند.
چالش‌ها و دشواری‌های دوران حیات
عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، مشکلات شخصی و علمی، چالش‌های پیش رو، مخالفت‌های فکری، سیاسی یا فشارهای اجتماعی در ابعادی مانند: تنش‌های سیاسی کشور ایران در اواخر دوران قاجار، بحران مشروطه و مشروعه، تلفیق حدیث‌گرایی و کلام در مجامع علمی، تلفیق فلسفه و عرفان،ت فکیک حدیث از عرفان و فلسفه، مواجهه با بحران‌های معاصر، نحوه واکنش به مشکلات و چگونگی حفظ ایمان و مسئولیت دینی در شرایط سخت گرایش حدیثی – تفکیکی (بر اساس آثار)، عدم ورود به مباحث سیاسی، کنار ماندن از مباحث مشروطه‌خواهی، اثرگذاری دینی و اجتماعی در توده مردم را بررسی کردند.
تأثیر دینی بر عموم مردم
ایشان از تأثیرات مولف کتاب ضیاء المنیر بر جهان‌بینی مذهبی و اعتقادی مردم و نقش وی در احیای معارف دینی موضوعاتی مانند: برگزای نماز جماعت و منبر در مسجد امامزاده اسماعیل و مسجد سراج الملک، نگارش کتب عمومی برای مخاطب عام (تقوی، عبادات و انتظار)، تلاش برای ارتباط مردم با امام عصر عجل‌الله‌فرجه، مشارکت در وحدت اجتماعی، همگرایی اجتماعی با دیگری مذهبی و دینی (تقریب بین مذاهب اسلامی)، مورد تحلیل قرار دادند
وفات و میراث معنوی
ایشان درباره مسائلی مانند سال و نحوه وفات؛ ارائه اطلاعات درباره زمان و مکان فوت، بروز کسالت و بستری در بیمارستان عیسی بن مریم اصفهان ، مسمومیت و شهادت توسط یک بهائی در شب ۲۵ رمضان ۱۳۴۸ قمری (۵ اسفند ۱۳۰۸ شمسی)، تشریف فرمایی حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام موقع شهادت ایشان و گفتن حبیبی یا حسین علیه السلام و دفن در تخت‌فولاد اصفهان را مطرح کردند.
میراث معنوی ماندگار
وی در بخشی از سخنان خود، تأثیرات معنوی ایشان پس از وفات و ادامه راه و روش او توسط شاگردان و جامعه را در دو بخش، توجه خاص به وجود مبارک امام عصر عجل‌الله‌فرجه، انتظار فرج، آمادگی برای ظهور و دعای برای فرج امام را مورد بررسی و کنکاش قرار دادند.
احیاکنندۀ کتاب مکیال المکارم
حجت‌الاسلام والمسلمین سید مهدی محمودی نیز در ابتدای سخنان خود برای تمامی کسانی که در راه خدمت به آستان حضرت ولی عصر خصوصا شهید آیت الله موسوی اصفهانی خدمت کرده‌اند، طلب رضوان و نعیم الهی، مغفرت و علو درجات از درگاه خداوند متعال خواستند و از آیت الله سید محمد باقرموحد ابطحی به عنوان احیا کننده کتاب مکیال المکارم یاد و از بنیاد بین المللی امامت برای این نشست علمی که نوعی تجلیل از شخصیت ایشان است تشکرو قدردانی کردند.
و از آقای دکتر باقری بابت ارائه تشکر کردند و مطالب ایشان را قابل استفاده دانستند.
روش‌شناسی شهید آیت الله سیدمحمدتقی موسوی اصفهانی
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین سید مهدی محمودی «روش‌شناسی مرحوم موسوی اصفهانی» را در پنج محور شکل‌گیری شخصیت علمی و معنوی صاحب مکیال‌المکارم،مقدمات استدلال در مکیال‌المکارم، روش‌های استدلال در مکیال‌المکارم، روش‌های بیان و تبیین در مکیال‌المکارم، ویژگی‌های مؤلف مکیال‌المکارم در تألیف این کتاب مورد بررسی قرار دادند و روش‌شناسی در زمینه کتاب مکیال المکارم را بسیار سخت و دشوار توصیف کردند.
شکل‌گیری شخصیت علمی و معنوی
پژوهشگر قرآن و حدیث صاحب کتاب تحفة المتادّبین را از کودکی سخت‌کوش و دارای پشتکار دانستند و در بخشی از سخنان خود چنین گفتند: ایشان در ده سالگی کتاب نصاب الصبیان و در نوزده سالگی کتاب المفصل زمخشری استنساخ کردند. در پانزده سالگی کتاب ایضاح الشبهات و در بیست و پنج سالگی آیین جمعه یا آداب الجمعات را نوشتند.
و مباحثی مانند خصوصیت و تاثیر پذیری از مکتب سامرا، ارادت و محبت خاص به اهل‌بیت و حضرت ولی‌عصر، عنایات خاص به صاحب مكیال المکارم از زبان خودش، روش‌كلامی و حدیثی متناسب با مکتب سامرا، مخالفت با صوفیه را در این زمینه مطرح می‌کردند.
مقدمات استدلال درمکیال‌المکارم
نویسنده کتاب «زیارت عاشورا از آغاز تا امروز» محور دومی که در روش شناسی آثار ایشان مورد بررسی قرار دادند دقت در صحت استنساخ، دقت‌های رجالی برای توثیق روایات، توجه به اعتبار منابع و روایات مورد استناد، اعتبار بخشی به روایات سنن با قاعدۀ تسامح، دقت در نقل حدیث و تتبع گسترده و جمع میان روایات بود.
روش‌های استدلال در مکیال‌المکارم
نویسنده و پژوهشگر حوزه دین بهره‌مندی از دلایل عقلی، آیات و روایات برای اثبات باورها ، ذکر مکاشفه و خواب به شکل نادر در موارد تأیید، استفاده از قیاس اولوّیت، استفاده از تبادر، استفاده دقیق از لغت و ادبیات برای فهم معنی، توجه به استعمال افزون بر توجه به معنای لغوی ، رفع تنافی میان روایات، توجه به دلالت سیاق از روش‌های استدلال در کتاب میکال المکارم دانستند و آنها را مهم ارزیابی کردند.
روش‌های بیان و تبیین در مکیال‌المکارم
پژوهشگر قرآن و حدیث در بخشی از سخنان خود موارد مانند: ترتیب منطقی ابواب کتاب، بیان روشن و بدون تکلف و ابهام، بیان موجز و بدون تطویل ملالت‌آور، رعایت فصاحت و بلاغت و نگارش بسیار زیبای ادبی همراه اشعار خود، بیان مطالب فقهی متناسب با مباحث کتاب، دقت در بیان معنا و مقصود آیات و روایات را از روش‌های بیان و توضیح در این کتاب برشمردند.
ویژگی‌های مؤلف مکیال‌المکارم در تألیف این کتاب
حجت‌الاسلام والمسلمین سید مهدی محمودی نه خصوصیت تسلط بر بحث با ذهنی خلاق، نقد و رد دیدگاه دیگر ، عالمان با رعایت اخلاق علمی، تكریم عالمان ، تواضع علمی و توجه دادن به اینکه راه پژوهش برای دیگران باز است، تقید به پاسخ گویی به شبهات، دعوت به تدبر و اندیشه، دوری از شتاب‌زدگی در ارائه کتاب، کمک به خواننده کتاب ، تشویق به تتبع را درباره صاحب مکیال المکارم در شیوه تالیف کتاب مطرح نمودند.
ثبت دیدگاه