وراثت امامت یا امامت وارثان
باور به امامت در اندیشه امامیه پشتوانه ای محکم از ادله قرآنی و روایی دارد.
امامت در لغت به معنای پیشوا و مقتدا بوده و در هرگونه پیشوایی کاربرد پیدا می کند. از اینرو امام در معنای لغوی در موارد مختلفی کاربرد دارد؛ همچون کتاب، راه روشن، لوح محفوظ و دیگر معانی.
در نزد شیعه آوردن واژه امام برای فردی ارزشی برای آن ایجاد نمی کند چون صرفاً پیشوا و جلودار بودن آن را نشان می دهد حق یا باطل، صحیح یا نادرست؛ فراتر از این معنا دلالتی ندارد. شأن چنین فردی رفع هرج و مرج است و تنها برای این است که امور را به نظم بکشاند. همچون جماعتی که با وجود امام به نظم میرسد و بعد از وجود امام میتوان گفت نماز جماعت. امام جماعت کاری جز انتظام این جماعت ندارد. از اینرو امامت در این معنا فضیلتی اعطائی از سوی پروردگار محسوب نمی شود.
امامت آنجا ارزش دینی پیدا می کند و فضیلت الهی شمرده می شود که معنای اصطلاحی آن اراده شود. امامتی که به معنای زعامت دینی بر کل جامعه است؛ امامتی که ولایت کلی الهی بر همه مخلوقات از لوازم آن است؛ امامتی که ملائکه و جنیان و به طور کل همه ماسوی الله، مأمومان او به شمار می آیند.
از اینرو اطلاق لفظ امام و اراده معنای اصطلاحی جز با نصب و انتخاب الهی متصور نیست و تنها با علم گسترده الهی و عصمت کلی از همه خطاها و معاصی همراه است.
با این وجود معنا ندارد برای فرد عادی و معمولی امام به معنای اصطلاحی شیعه اطلاق شود.
معانی وراثت در امامت
حال که امام منصوب از طرف خداست و تنها با علم گسترده میتواند امام گردد، مفهوم وراثت اینجا پدیدار می شود که امام وارث منصوبان الهی پیشین است.
تعابیری که در زیارات امامان وجود دارد و آنان را به عنوان وارثان پیامبران معرفی می کنند نشان از معنای وراثت امامان دارد. وراثت امام به معانی مختلفی است:
- وراثت منصب الهی. امامان وارث منصب الهی انبیا هستند. پیامبران سکان داران منصب هدایت و تدبیر دین مردم بودند و بعد از ایشان امامان هستند که این منصب را به ارث برده اند. واژه وارث نیز تنها به صاحب مقامات الهیه کاربرد خواهد داشت.
- وراثت علم الهی. انبیا حامل علوم دینی بودند که خداوند توسط ملائکه یا مستقیم بر ایشان نازل کرده بود و این علوم سینه به سینه و نسل به نسل تنها در میان اولیا و اوصیاء گردیده تا به دست امامان علیهم السلام رسیده است. طبق روایت امام صادق علمی که در آیه۳۱ سوره بقره خداوند از آن حکایت دارد « وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ كُلَّها » که سبب برتری حضرت آدم بر ملائکه گردید و مایه اعجاب ملائکه از مقام آدم نزد پروردگار شد و سجده و کرنش ایشان بر حضرت آدم را در پی داشت هیچگاه به آسمان بازنگشت و در میان انبیا گردیده تا الان در اختیار ما است. علم تورات موسی، انجیل عیسی، و زبور داود و صحف ابراهیم و دیگر مصاحف ربانی انبیا آنهم به گونه تحریف نشده و الهی آن نزد امامان حاضر بوده است. حتی قرآن نیز یکی از مواریث الهی است که نزد امامان بوده است. قرآن خود سخن از وراثت خود دارد؛ آنجا که می فرماید(فاطر/۳۲):« ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْكِتابَ الَّذينَ اصْطَفَيْنا مِنْ عِبادِنا» کتاب آسمانی قرآن نیز تنها نزد برخی از بندگان که برگزیده الهی هستند به ارث گذاشته شده است.
- وراثت نشانه های الهی. هر یک از انبیا دارای نشانه ها و بیناتی بودند که حقانیت ایشان را ثابت می کرده است. عصای حضرت موسی، انگشتر حضرت سلیمان، تابوت عهد، صخره حضرت موسی و دیگر نشانه های الهی همه از مواریث انبیا بوده که به ارث رسیده است و نزد امامان بوده است.
هم اکنون تنها وارث هر سه، حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه است که تمامی مواریث انبیا و علوم ایشان و مناصب الهی ایشان نزد او است.
بنابراین اطلاق این تعبیر بر هر فرد و شخصیت دیگری نادرست و با اندیشه شیعه امامیه متاقض است.
باتوجه به آنچه گفته شد امامت به معنای اصطلاحی تنها بر حضرت ولی عصر سلام الله علیه کاربرد داشته و در هر کاربرد دیگری جز صرف معنای مقدم و پیشوایی صرف، معنای دیگری ندارد.
همچنین وراثت نیز با توجه به معانی سه گانه آن تنها در حضرت ولی عصر سلام الله علیه متصور است.
فرهنگ‌نامه معارف؛ نخستین اثر مرجع برای کشف معارف اصیل وحیانی
ثبت دیدگاه