نقش جریان عثمانیه در انکار فضائل اهلبیت(علیهم السلام) در بیست و سومین نشست ماه امامت بررسی شد
بیست و سومین نشست علمی از سلسله نشستهای «ماه امامت» با عنوان «نقش عثمانیه در انکار فضائل اهل بیت علیهمالسلام» روز سهشنبه ۲۵ آذرماه ۱۴۰۴ به صورت حضوری در سالن کنفرانس پژوهشکده امامت و به صورت همزمان از طریق پلتفرمهای مجازی برگزار شد. این نشست در قالب پروژه پژوهشی بلندمدت «امامت در بستر تاریخ» و با هدف بازخوانی انتقادی جریانهای فکری‑تاریخی مؤثر بر تفسیر و انتقال مفاهیم امامت در صدر اسلام طراحی و اجرا گردید.
ساختار و شرکتکنندگان نشست
نشست مذکور با حضور جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه، پژوهشگران در رشتههای تاریخ اسلام، کلام تطبیقی و فرق اسلامی برگزار شد. مدیریت علمی و اجرایی این جلسه بر عهده حجتالاسلام والمسلمین حسین شرقی، پژوهشگر ارشد پژوهشکده امامت، بود. ارائه اصلی نخست را حجتالاسلام والمسلمین دکتر محمد محسن مروجی طبسی، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب و پژوهشگر تاریخ تشیع، تحت عنوان «عثمانیه به مثابه یک پروژه سیاسی‑فرهنگی در تاریخ اسلام» ارائه دارد.
حجتالاسلام والمسلمین دکتر محمد محسن مروجی طبسی با تفکیک سه مرحله تاریخی برای جریان عثمانیه – شامل مرحله سیاسی حامیان عثمان، مرحله ایدئولوژیک دوره اموی و مرحله تأثیرگذاری بر منابع روایی در سدههای دوم و سوم – به تبیین اقدامات نظاممند معاویه و دستگاه اموی در ایجاد نهادهایی مانند «دیوان عثمانیه» برای سیاستگذاری در جهت تحدید فضائل امام علی(علیه السلام) و خاندان پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) پرداخت. دکتر مروجی با استناد به منابعی چون «انساب الاشراف» بلاذری و «تاریخ مدینه دمشق» ابن عساکر، به تحلیل فرمان معاویه به والیانش درباره منع نقل حدیث در فضیلت امام علی(علیه السلام) و جایگزینی آن با احادیث ساختگی پرداخت و تأکید کرد که این جریان، نه یک اختلاف مذهبی ساده، بلکه یک «پروژه قدرت» برای بازنویسی تاریخ به نفع حاکمیت اموی بوده است.
ارائه اصلی دوم را حجتالاسلام والمسلمین دکتر رسول چگینی، مدیر گروه مطالعات تطبیقی امامت پژوهشکده امامت، با عنوان «روششناسی تحریف در روایات فضائل اهلبیت(علیهم السلام): مطالعه موردی میراث عثمانیه» انجام شد. دکتر چگینی با ارائه یک طبقهبندی هفتگانه از مکانیسمهای تحریف – شامل حذف، تحریف لفظی، جعل سند، تضعیف هدفمند راویان، تأویل غیرسیاقی، انحصار معنایی و تزریق روایات رقیب – به بررسی عینی نمونههایی از این روشها در منابع حدیثی و تاریخی پرداخت. وی با مقایسه نسخ مختلفی از جوامع حدیثی اهل سنت مانند «صحیح بخاری»، «صحیح مسلم» و «مسند احمد» نشان داد که چگونه عبارات کلیدی در احادیثی مانند حدیث غدیر و حدیث ثقلین دستخوش تغییر یا حذف گشتهاند. به عنوان مثال، تغییر کلمه «مولى» به «ولی» یا «محب» در برخی نقلهای حدیث غدیر، و یا حذف بخشی از حدیث منزلت در برخی نسخ، از جمله موارد مستند ارائه شده بود. ایشان با تأکید بر «نقد متون» به عنوان یک روش علمی ضروری، خاطرنشان کرد که شناسایی این مکانیسمها نه تنها برای باورهای شیعی، بلکه برای فهم تحولات تاریخی‑روایی در کل میراث اسلامی حائز اهمیت است.
میزگرد پرسش و پاسخ و جمعبندی
در بخش میزگرد تخصصی، حاضران پرسشهایی را در محورهای مختلف مطرح نمودند. از جمله این پرسشها میتوان به «مرز بین نقد تاریخی عثمانیه و توهین به مقدسات اهل سنت»، «نقش خلفای اول و دوم در شکلگیری بسترهای فکری این جریان»، و «راهکارهای عملی برای تقریب مذاهب در عین پاسداری از حقایق تاریخی» اشاره کرد. دکتر مروجی در پاسخ، بر تفکیک جریان عثمانیه از عموم اهل سنت تأکید کرد و بیان داشت که نقد این جریان، نقد یک پدیده تاریخی خاص است و نباید به تعمیمهای غیرمنطقی و توهینآمیز منجر شود. دکتر چگینی نیز «بازخوانی انتقادی و مشترک متون کهن توسط علمای منصف همه مذاهب» را به عنوان راهکاری برای تصحیح تحریفات تاریخی و تقویت مشترکات پیشنهاد داد.
در جمعبندی نهایی، دبیر نشست با اشاره به اهمیت فهم عمیق و روشمند تاریخ صدر اسلام برای تحلیل وضعیت کنونی جهان اسلام، از تداوم این سلسله نشستها با موضوعات دیگری چون «نقش مرجئه در تاریخ سیاسی اسلام» و «بررسی تطبیقی مکاتب حدیثی شیعه و اهل سنت» خبر داد.
این نشست گامی در جهت تعمیق پژوهشهای تاریخی‑تطبیقی در حوزه امامتشناسی و ارائه الگویی علمی برای مواجهه با جریانهای فکری تاریخ اسلام، بدون افتادن در دامهای تعصبآلود و غیرمنطقی، ارزیابی میشود.
ثبت دیدگاه